Uloga školskog nadzora u konstituisanju osnovnoškolskog sistema u Srbiji u prvoj polovini 19. veka

Abstract

U ovom radu nastojali smo da rekonstruišemo ulogu koju je državni nadzor nad osnovnim školama imao u konstituisanju osnovnoškolskog sistema u Kneževini Srbiji u prvoj polovini 19. veka. Razvoj osnovnoškolskog sistema u Kneževini Srbiji išao je sporo i sa dosta poteškoća: otežan vazalnim položajem države, opterećen slabim ekonomskim stanjem i, najzad, lošom državnom administracijom koja se tek formirala. Praćenje uloge školskog nadzora u konstituisanju osnovnoškolskog sistema zahteva analizu izveštaja školskih nadzornika, kao izvora prvog reda. Takođe, budući da su u prvoj polovini 19. veka u Kneževini Srbiji radila dva školska nadzornika, Petar Radovanović i Milovan Spasić, važno je da sagledaju njihove lične preferencije i pedagoška stajališta koja su ih vodila u ovom nadasve teškom zadatku. Trebalo je obići male seoske škole kroz neprokrčene predele, preko rečica, brda, na konju, spavati u neuslovnim konacima. U takvim uslovima naši prvi osnovnoškolski nadzornici pojavljuju se kao naši prvi statističari javne nastave, pisci osnovnoškolskih zakona, oni koji su poučavali nedovoljno spremne učitelje pedagoškom radu. U ovom radu upravo smo se koncentrisali na ove aspekte rada školskih nadzornika da bismo sagledali njihovu ulogu u konstituisanju osnovnoškolskog sistema u Kneževini Srbiji u prvoj polovini 19. veka.

V dannoj stat'e sdelana popytka vosstanovleniâ roli gosudarstvennogo kontrolâ i škol'nogo nadzora v stanovlenii sistemy načal'nyh škol v Knâžestve Serbiâ v pervoj polovine 19-go veka. Razvitie sistemy načal'nyh škol v Serbiâ bylo medlennym i soprâženo so mnogimi trudnostâmi: ono bylo zatrudneno vassal'noj poziciej gosudarstva, plohoj èkonomičeskoj situaciej i, nakonec, plohoj gosudarstvennoj administraciej, kotoraâ tol'ko čto voznikla. Rol' škol'nogo nadzora v stanovlenii sistemy načal'nyh škol vosstanavlivaetsâ na osnove analiza otčetov škol'nyh nadziratelej, v kačestve pervoistočnikov. Krome togo, poskol'ku v pervoj polovine 19-go veka rabotali v Knâžestve Serbii dva škol'nyh nadziratelâ, Petr Radovanovič i Milovan Spasič, bylo neobhodimo učest' ih ličnye predpočteniâ i pedagogičeskie pozicii, kotorymi oni rukovodilis' v ètoj črezvyčajno trudnoj zadače. Oni dolžny byli poseŝat' nebol'šie sel'skie školy, dvigat'sâ čerez neprohodimye kraâ, čerez reki, holmy, verhom na lošadâh, nočevat' v nenadežnyh mestah. V takih usloviâh naši pervye nadzirateli načal'noj školy vystupali v roli pervyh statistikov v oblasti publičnogo obrazovaniâ, pisatelej škol'nyh zakonov, teh, kto obučal nedostatočno podgotovlennyh učitelej. V dannoj stat'e vnimanie issledovatelâ sosredotočeno imenno na ètih aspektah v rabote škol'nyh nadziratelej v celâh opredeleniâ ih roli v stanovlenii sistemy načal'nyh škol v Knâžestve Serbii v pervoj polovine 19-go veka.

In this paper, we tried to reconstruct the role that state supervision of primary schools had in the constitution of the primary school system in the Principality of Serbia in the first half of the 19th century. The development of the primary school system in the Principality of Serbia was slow and beset by difficulties: aggravated by the vassal position of the state, a weak economic situation and, finally, a poor state administration that had just been formed. Monitoring the role of school supervision in the establishment of a primary school system requires the analysis of school supervisor reports as a primary source. Also, since in the first half of the 19th century there were two school supervisors in the Principality of Serbia, Petar Radovanović and Milovan Spasić, it is important to look at their personal preferences and pedagogical stances that led them to take on this exceedingly difficult task. It was necessary to visit small village schools in areas with poor road infrastructure, over hills, across small rivers, on horseback, sleeping in rudimentary lodgings. In such circumstances, our first primary school supervisors were also our first statisticians of public education, drafters of primary school laws, those who taught inadequately trained teachers the fundamentals of pedagogical work. In this paper we have concentrated only on these aspect of their work as school supervisors in order to see their role in the constitution of the primary school system in the Principality of Serbia in the first half of the 19th century.