Konotativni aspekt značenja: utvrđivanje latentnih dimenzija

Abstract

Cilj ovog istraživanja je bio najpre da se utvrde komponente, a potom i latentne dimenzije od kojih se sastoji konotativna dimenzija značenja kao jedna od dimenzija u hipotetičkom višedimenzionalnom semantičkom prostoru. Istra-živanje se sastojalo iz nekoliko faza: najpre je iz pridevskog korpusa srpskog jezika izdvojeno 1267 a zatim višestrukim redukcijama 70 osnovnih kompo-nenti koje su sačinjavali parovi opozitnih prideva (npr. jasno - nejasno, prijatno - neprijatno.). U drugoj fazi 237 ispitanika procenjivalo je 10 po značenju različitih pojmova (znanje, kamen, ajkula...) po navedenim pridevima iskazanih u formi sedmočlanih bipolarnih skala procene. Podaci su obrađeni analizom glavnih komponenti, uz korišćenje orthoblique rotacije, za svaki pojam posebno i stringing out metodom za sve pojmove zajedno da bi se dobila faktorska struktura invarijantna u odnosu na sadržaj procene. Analizom glavnih kompo-nenti su dobijena 3 faktora: I faktor (skale: prijatno, poželjno, dobro, drago...), II faktor (skale: upečatljivo, inspirativno, motivišuće, veliko...), III faktor (skale: razumljivo, objašnjivo, logično, jasno...) koji najviše podsećaju na emotivno-evaluativnu, konativnu i kognitivnu dimenziju konotativnog prostora značenja. Rezultati takođe pokazuju da se navedenom formom instrumenta konotativna dimenzija značenja može pouzdano i valjano meriti.

The aim of this research was to establish components and latent dimensions which constitute the connotative dimension of meaning, as one of the dimensions in hypothetical multidimensional semantic space. Research was performed in several phases: first, from the adjectival corpus of Serbian language, 1267 adjectives were selected and later reduced to 70 basic components defined by opposite pairs of adjectives (clear - unclear, pleasant - unpleasant...) In the second phase, 237 subjects evaluated 10 concepts of different meaning (knowledge, stone, shark...) according to already mentioned adjectives on 7-step bipolar scales. The factorial analysis was performed for each concept by using orthoblique rotation. A stringing-out method was performed for all concepts in order to establish invariant factorial structure that is independent of content which was evaluated. In factorial analysis 3 factors were extracted: I factor (scales: pleasant, desirable, good, dear...), II factor (scales: impressive, motivating, essential...), and III factor (scales: clear, logical, explainable, familiar...). These three factors could be named I-affective-evaluative, II-conative, and III-cognitive dimensions of connotative semantic space. The results also suggest that by using this form of instrument, connotative dimension of meaning could be reliably and validly measured.