Religijsko-ritualni funkcioneri i kultna mesta u Istočnoj Srbiji

Abstract

The research in the town of Knjaževac and surrounding villages reveals that the phenomenon of spirit possession influences the formation of a special category of ritual functionaries, called "church persons". Depending on the degree of professionalization of their abilities, the services those persons offer range from communicating with the dead (channeling their souls' voices) to becoming the key religious functionary in a community, where he/she, besides communicating with the other world, healing, and foreseeing the future, also organizes religious life and offers religious, moral and ethical sermons, which play an portant role in the community through the foundation and maintenance of important places of cult. Church persons are upwardly socially mobile, in terms of economy and status. The actions of these functionaries subsume the two previously known categories – medicine men and priests. They apply their knowledge in ways close to the popular spirit, with additional authority generated by the phenomenon of spirit possession.

Rad se bavi specifičnim religijskim funkcionerima i kultnim mestima u istočnoj Srbiji, na osnovu materijala dobijenog terenskim istraživanjem u širem regionu Knjaževca, u periodu od 2003.–2005. godine. Posebna pažnja posvećena je formiranju specifičnog sloja ritualnih funkcionera koji obavljaju delatnosti koje su u narodu, tradicionalno, vršili/le vračari/vračarke, ali, pored toga, preuzimaju i brojne prerogative pravoslavnog sveštenstva, te svoju ulogu vrše na mnogo spektakularniji način i uz autoritet koji im u narodu obezbeđuje fenomen opsednutosti. Uočivši ovu činjenicu kao značajnu, na osnovu ključnih teorijskih postavki britanskog antropologa I. M. Luisa analiziraju se društveni aspekti fenomena opsednutosti i konsekvence koje on ima na interpersonalne i šire društvene relacije, statuse i međusobne odnose religijsko-ritualnih funkcionera i vrednosti koje promovišu u zajednici.