Balkanizam i osmansko kulturno nasleđe u savremenoj Srbiji: između negacije i autoegzotizacije

Abstract

Orijentalno nasleđe se u dobroj meri ogleda u svojevrsnim napetostima između pojmova "Balkana" i "Evrope" i pruža konceptualnu potporu za mentalističko poimanje "narodne kulture" i "narodne tradicije." Latentno poimanje "Balkana", u kulturnoj imaginaciji Srba, smešteno u međuprostoru koje oscilira "na istoku zapada, i zapadu istoka", rezultovalo je, u kontinuiranom dodiru s islamskim svetom, razvitkom pop-kulturnog transbalkanskog "hibridnog orijentalizma". Sagledan kroz prizmu balkanizma, orijentalizam nema čvrsto fiksiran predznak. On uistinu služi da se "Orijent" potčini "Balkanu", ali u isti mah priznaje – i do izvesne mere čak prihvata – endemsku "turskost" Balkana, i time se u lokalnim okvirima transformiše u resurs autoegzotizacije nacionalne kulture. Ova sasvim smerna autoegzotizacija ima vrlo jednostavnu inter-kulturnu logiku: vrši se s ciljem etnokulturnog – pa stoga i etnonacionalnog – pozicioniranja srpskog nacionalnog kolektiva naspram "trulog" i "bezbožničkog" zapada s jedne strane, i još uvek krajnje "problematičnog", ako ne i otvoreno "pretećeg" muslimanskog istoka s druge strane. U članku se ovaj, naizgled neorkestrirani i samoimprovizujući proces autoegzotizacije sagledava kroz analizu specifičnog pop-kulturnog fenomena: "novokomponavane" muzike ili turbo-folka.