Procena ranog komunikacijskog i govorno-jezičkog razvoja dece srpskog govornog područja

Abstract

Procena ranog komunikacijskog i govorno-jezičkog razvoja dece je vrlo značajan deo sistematskog praćenja psihičkog razvoja za koji se u svetu koriste standardizovani testovi i instrumenti. Jedan od najpoznatijih je Mekartur-Bejts inventar komunikacijskog razvoja (MacArthur-Bates Communicative Development Inventories – CDI), originalno konstruisan na engleskom jeziku, a kasnije široko prevođen i adaptiran za više desetina jezika u svetu. Reč je o instrumentu specifičnom po tome što koristi izveštaj roditelja kao izvor podataka o ranom razvoju komunikacije i govora dece. Adaptacija ovog instrumenta za srpsko govorno područje podrazumevala je da se pitanja validnosti i pouzdanosti testa sagledavaju u svetlu specifičnih strukturalnih svojstava jezika, kao i kulturnih obeležja ove sredine. U radu prikazujemo postupke adaptacije instrumenta, izbora rečnika, releventnih gramatičkih struktura, i kulturno speci- fičnih komunikacijskih obeležja koji su morali biti obuhvaćeni inventarom. Pilot istraživanje za procenu validnosti sprovedeno je sa dva inventara koja čine ovaj test: Reči i gestovi (CDI I) za uzraste od 8-18 meseci, i Reči i rečenice (CDI II) za uzraste 16-30 meseci. Adaptacija oba inventara (CDI I i CDI II) urađena je u dve verzije srpskog jezika, ekavskoj i ijekavskoj. Prezentujemo prve rezultate pilot istraživanja sprovedenog na uzorku majki iz Beograda i Banja Luke. Između ostalog rezultati ukazuju i na problem roditeljskog izveštavanja o pojedinim aspektima gramatičkog razvoja. Roditelji su u komunikaciji sa detetom fokusirani na značenje, i teže prepoznaju i pamte formalne karakteristike dečijih iskaza kao što morfološka i sintaksička obeležja, pa su dalji postupci u adaptaciji instrumenta bili usmereni na povećanje validnosti roditeljskog izveštavanja i o ovim aspektima razvoja.