The FLOW project – a contribution to the study of the cultural transmission of the central Balkan communities and the neighboring regions in later prehistory

Abstract

The paper presents the basic research principles of the project THE FLOW (Interactions-Transmission-Transformation: Long-distance connections in the Copper and Bronze Age of the Central Balkans), which is carried by the Institute of Archaeology in Belgrade, the Institute of Nuclear Sciences “Vinča, and the Faculty of Philosophy, University of Belgrade. The theoretical and methodological perspectives of the project research engage an interdisciplinary approach based on analytical techniques incorporated within archaeology and natural sciences, such as physics and chemistry. The project‘s goal is to apply an exact method to the problems of the origin of raw materials for the production of four specific groups of objects made of obsidian, pottery, copper, and bronze. Each of those materials represents a unique problem and requires a specific treatment, presented within this paper, together with the existing practice, analytic techniques, and methodological procedures for the collected samples. Further, the project incorporates the collection of absolute dates through AMS and OSL dating, with the application of the latest OxCal 4.4. calibration. The acquired dates, combined with the disposition of samples and raw materials will serve as the backbone for the creation of spatio-temporal models and the formation of an SQL database, all with the goal of creating the interpretative basis for the study of local paleo-economies, long-distance connections, and social networks in the Central Balkans during the Copper and Bronze Age

Rad prezentuje osnovne istraživačke smernice projekta THE FLOW (Interactions-Transmission-Transformation: Long-distance connections in Copper and Bronze Age of the Central Balkans), koji sprovode Arheološki institut, Beograd, Institut za nuklearne nauke “Vinča” i Filozofski fakultet, Univerziteta u Beogradu. Teorijske i metodološke perspektive istraživanja podrazumevaju multidisciplinarni pristup zasnovan na analitičkim tehnikama koje nude arheologiji prirodne nauke poput fizike i hemije. Cilj projekta je da se egzaktno pristupi problematici porekla sirovina za izradu predmeta korišćenih u praistoriji, koji će se odvijati kroz studije slučaja usmerene na nalaze izrađene od četiri vrste materijala: keramike, bakra, bronze i opsidijana. Svaki od navedenih materijala zahteva posebno tretiranje pa je u radu izložena osnovna istraživačka problematika, dosadašnje prakse, analitičke tehnike i metodološke procedure u ispitivanju prikupljenih uzoraka. Analize vezane za poreklo sirovina u proizvodnji keramičkih predmeta podrazumevaju nedestruktivna ispitivanja elementnog sastava EDXRF spektrometrijskom tehnikom, kao i analizu prisutnih hemijskih veza korišćenjem rFTIR spektrometrije, nakon čega će uzorci biti tretirani difraktometrijskom tehnikom (XRD), kako bi se ispitale kristalne strukture i faze u keramici, što pored hemijskog sastava treba da ukaže i na tehnologiju izrade. Sledeća studija slučaja podrazumeva analizu predmeta od bakra, tačnije analizu izotopa olova i drugih nečistoća u bakru, što uključuje i komparativnu analizu sa rudom bakra iz rudnika ili površinskih kopova koji se nalaze u blizini regiona sa konstatovanom koncentracijom bakarnih predmeta, među kojima se u prvom redu izdvajaju sekire tipa Jasladany, Kozarac, Padureni i dr. Treća studija slučaja odnosi se na analizu izotopa kalaja (Sn124) u predmetima od bronze na osnovu koje će biti izvršeno upoređivanje nalaza iz dobro definisanih hronoloških, regionalnih ili kulturno-istorijskih celina, što se posebno odnosi na Rojtlingen, Štacling, Moškjanci, Novigrad, Marina i Mikenske tipove mačeva, kao i sekire tipa Patulele i bronzana koplja plamenastog lista. Prisustvo predmeta od opsidijana retko je analizirano u kulturama bakarnog i bronzanog doba, iako je iz ranijih studija poznato da oni uvek predstavljaju import, s obzirom da se njihova najbliža ležišta nalaze na Karpatima i egejskim ostrvima, tako da će akcenat biti stavljen na rekonstrukciju mreža razmene putem pXRF analiza na predmetima iz muzejskih zbirki i novotkrivenih nalaza iz pouzdano datovanih celina. Pored ovih analiza projektom je predviđeno dobijanje apsolutnih datuma za celine iz kojih potiču uzorci, putem AMS i OSL tehnike datovanja uz korišćenje najnovije OxCal 4.4. kalibracije datuma. Dobijeni datumi uz precizno određenu dispoziciju uzorka i sirovina biće upotrebljeni za stvaranje spatial-temporal modela i formiranje SQL baze podataka koje će rezultirati stvaranjem interpretativnih osnova u proučavanju lokalnih paleoekonomija, long-distance veza i socijalnih mreža kod populacija na centralnom Balkanu tokom bakarnog i bronzanog doba.