Ideološki identitet i izborno ponašanje: uporedna analiza direkcionog i proksimalnog modela političkog izbora

Abstract

Koncept ideološke levice/desnice ima kompleksan karakter. Sa jedne strane, politička levica i desnica označavaju političke ciljeve i ideale koji se žele ostvariti, dakle, neku vrstu vrednosnih orijentacija. Sa druge strane, ideološke odrednice levica i desnica predstavljaju i formu političkog identiteta, bitnog za samorazumevanja političkih aktera i za političku komunikaciju između njih. Označavajući tako istovremeno i politički identitet i vrednosnu orijentaciju, dimenzija levice/desnice javlja se kao ključni faktor u političkom opredeljivanju. Pojednostavljeno, glasači određenog političkog identiteta biraju partije sa kompatibilnim identitetom i vrednostima. Ta veza je u istraživanjima operacionalizovana na više načina. Iz teorija racionalnog izbora proizašao je spacijalni model političkog ponašanja. U proksimalnoj verziji spacijalnog modela, glasači biraju partiju koja im je najbliža u apsolutnom smislu na dimenziji levice/desnice. U direkcionoj reviziji spacijalnog modela, glasači biraju partije koje su na istoj strani političke podele kao i oni, ali koje su udaljenije od centra u poređenju sa glasačem. U ovom istraživanju poredi se primenjivost dva navedena modela na glasače u Srbiji. Empirijsku osnovu istraživanja predstavljaju podaci ispitivanja javnog mnjenja sprovedenog nakon majskih izbora 2012. godine na reprezentativnom uzorku punoletnih stanovnika Srbije (N = 1568). Rezultati pokazuju da je empirijska podrška za oba modela mala