Stranačke pristalice i komponente političke kulture u Srbiji

Abstract

U ovom radu autori su pokušali da daju pregled istraživanja relevantnih za političku kulturu iz arhive Centra za politikološka istraživanja i javno mnjenje - Instituta društvenih nauka u Beogradu, počev od samih početaka parlamentarizma (1990), ali i ranije jer su mnogi birači zadržali stare vrednosne obrasce, političku motivaciju i ponašanje. Autori izdvajaju četiri komponente integralne političke kulture: kognitivnu, motivacionu, vrednosnu i akcionu prema kojima su upoređene pristalice relevantnih političkih partija do 2006. g. s obzirom na njihove karakteristike u vezi sa ovim komponentama. Jasna tendencija u pravcu formiranja specifičnih obrazaca dispozicija i ponašanja identifikovana je relativno rano, nakon samo dve godine od održavanja prvih izbora. Javlja se grupisanje pristalica političkih partija u dva antagonistička bloka - jedan koji je u osnovi tradicionalistički i autoritaran i koji se sastoji od onih koji inkliniraju ka Socijalističkoj partiji Srbije (Milošević}) i Srpskoj radikalnoj stranci (Šešelj), nasuprot pristalicama Demokratske stranke (Đinđić, Tadić), Demokratska stranke Srbije (Koštunica) i Srpskog pokreta obnove (Drašković) koje su otvorene prema svetu, liberalnije, tolerantnije, modernistički orijentisane i sl. Tokom perioda od petnaest godina, birači su menjali svoje preferencije prema konkretnim partijama, tako da nisu pripadali biračkom telu samo jedne partije, već su mnogi podržavali različite platforme. Partije su, takođe, menjale svoje programe i izborne platforme kako bi pridobile nove glasove tokom izbornih kampanja. Analiza je pokazala da su političke partije u Srbiji tercijarni agensi političke socijalizacije i da su neke komponente političke kulture prethodile formiranju partija (vrednosti, znanje, samoupravni sistem koji je nekad predstavljao vladajuću ideologiju). Uprkos demokratskih promena, rezultati mnogih istraživanja pokazali su da je u strukturnom smislu mešavina parohijalne i subjektivne političke kulture (Almond i Verba) dominantna, naročito u grupi nižih društvenih slojeva. U srednjoj klasi primetni su značajni pomaci ka pojedinim elementima participativne ili čak i građanske političke kulture. U suštini, birači se i dalje mogu klasifikovati prema konceptima nemačkog sociologa Tenisa na "Gemeinschaft" (zajednica u tradicionalnom smislu), što se odnosi na većinu birača, odnosno "Gesellschaft" (društvo, odnosno građanska politička kultura), što važi za manjinu.