Individualne razlike u heurističkom i analitičkom reznovanju i njihov uticaj na zadatak leksičke odluke

Abstract

Teorije dualnih procesa pretpostavljaju postojanje dva tipa rezonovanja: tip 1 koji je heuristički, automatski i kognitivno jeftiniji i tip 2 koji je analitički, namerni i kognitivno skuplji. Odgovori na testu kognitivne refleksije (CRT) se mogu svrstati u tri kategorije, pri čemu su u interesu ovog istraživanja tačni i heurisitčki (tipično pogrešni) odgovori. Na osnovu ovih odgovora je moguće zaključiti koji tip rezonovanja pojedinci koriste prilikom rešavanja zadataka. Cilj ove studije bio je da ispita posledice koje dva tipa rezonovanja imaju na izvršenje jednostavnog kognitivnog zadatka kakav je zadatak leksičke odluke (LO), kao i da istraži diferencijalne mere koje bi mogle da ukazuju na sklonost ka analitičkom tj. heurističkom rezonovanju, ispitujući inteligenciju (IQ), kapacitet radne memorije (RM) i podložnost efektu okvira (EO). Ispitanici (N=82) su radili 16 parova CRT zadataka i nakon svakog bi usledio odgovarajući zadatak LO koji se sastojao od imenica koje su identične onima u CRT zadacima, od imenica koje su sa njima semantički povezane i nepovezane, kao i od pseudoreči. Ponovljeni faktori bili su tip reči i tip odgovora ispitanika. Rezultati dvostruke ANOVE ukazali su da ne postoji značajna interakcija dva faktora, ali da postoji glavni efekat tipa reči (F (2, 81) = 5.589, p = .005, η2 = .067) i tipa odgovora (F (1, 81) = 4.756, p = .032, η2 = .057). Ukoliko je dat tačan odgovor, identične i povezane reči, ali ne i nepovezane su se prepoznavale brže u poređenju sa situacijom kada je dat herusitički odgovor, što je u suprotnosti sa inicijalnim očekivanjima. Rezultati takođe ukazuju na postojanje očekivanih pozitivnih, ali statistički neznačajnih korelacija između analitičkog rezonovanja i IQ (r = .276, p = .115), kao i kapaciteta RM (r = .267, p = .128), dok je registrovana negativna korelacija ovih indikatora sa heurističkim rezonovanjem (r = -.224, p = .204 sa IQ, odnosno r = -.323, p = .063 sa kapacitetima RM). Naposletku, registrovana je neznačajna negativna korelacija između analitičkog rezonovanja i podložnosti EO (r= -.053, p = .767), kao i pozitivna korelacija između ove podložnosti i heurističkog rezonovanja ( r = .129, p = .468). Ovi rezultati upućuju na zaključak da rezonovanje tipa 1 i tipa 2 imaju drugačiji efekat na kognitivni sistem, dok se korelacije između analitičkog i heurističkog rezonovanja sa IQ, kapacitetima RM i podložnosti EO kreću u očekivanom smeru, ali ostaju zanemarljive u pogledu čvrste predikcije.

Dual-process approach to reasoning postulates that human reasoning may appear in two distinct modes: heuristic, automatic and cognitively cheap (type 1), and analytical, deliberate and cognitively expensive (type 2). Answers on Cognitive Reflection Test (CRT) cue three types of answers: correct, heuristic (or typical incorrect) and atypical incorrect answers, assuming the types of reasoning used during solving the tasks. The aim of this study was to examine what kind of consequences the two types of reasoning have on subsequent simple cognitive task - the lexical decision (LD), along with exploring their linkage with constructs that could indicate a tendency towards analytical and heuristic reasoning – intelligence (IQ), working memory capacity (WM) and susceptibility to framing effect (FE). Participants (N = 82) completed 16 pairs of CRT tasks while each task was followed by a LD task that consisted of nouns that were the same as nouns in CRT, semantically related nouns, semantically unrelated nouns and pseudo-words. Repeated factors were type of words and type of answers. Two-way ANOVA revealed main effects of both the type of words (F (2, 81) = 5.589, p = .005, η2 = .067) and the type of answers (F (1, 81) = 4.756, p = .032, η2 = .057), but showed no significant interaction between two factors. Preceded by the correct answers, the same and the related words, but not the unrelated, were recognized faster than after the heuristic answers, contrary to our expectations. The results also indicate positive, but statistically insignificant correlations between analytical reasoning and IQ (r = .276, p = .115) alongside with WM capacity (r = .267, p = .128), thus negative correlation between these indicators and heuristic reasoning (r = -.224, p = .204 with IQ and r = -.323, p = .063 with WM capacity). Finally, insignificant negative correlation was registered between analytical reasoning and susceptibility to FE (r = -.053, p = .767), as well as positive correlation between this susceptibility and heuristic reasoning (r = .129, p = .468). These results suggest that the two types of reasoning affect the subsequent LD task and that this effect is different for Type 1 and Type 2 processes, while correlations between analytical and heuristic reasoning with IQ, WM capacity and susceptibility to FE remain in expected direction, but negligible in terms of prediction.