Van Genep po drugi put među Srbima - prilog istoriji srpske etnologije/antropologije u poslednjoj četvrtini dvadesetog veka

Abstract

Pojava prevoda na srpski jezik Van Genepovog kapitalnog dela "Obredi prelaza" inicira rekapituliranje uticaja teorije obreda prelaza na proučavanje običaja u srpskoj nauci. Sačinjavanje jednog ovakvog pregleda je potrebano s obzirom da srpski čitalac Van Genepove knjige o tome nije obavešten. Ukupnu bibliografiju radova inspirisanih Van Genepom u srpskoj etnologiji/antropologiji u protekle skoro tri decenije sačinjava više od 25 radova. Uticaj Van Genepove teorije obreda na srpsku etnologiju/antropologiju posredovan je britanskom strukturalnom antropologijom posebno delom Edmunda Liča. Interpretacija srpskog etnografskog materijala započinje krajem 1970-ih godina i rasplamsava se u narednoj deceniji. Uz nešto manji broj radova interpretativnog karaktera u sledećem periodu, do pojave srpskog prevoda 2005. godine, javljaju se i teorijski radovi koji transformišu i koriguju Van Genepovu teoriju čineći je unapređenim interpretativnim sredstvom. Aplikacija Van Genepove teorije obreda prelaza u srpskoj nauci je bila put upoznavanja sa strukturalnom antropologijom, što je u situaciji jednovekovne teorijsko-metodološke zaostalosti jedan od glavnih kanala modernizacije. Ova modernizacija bila je dvostruko spasonosna - sprečila je učešće u izgradnji nacionalističke mitologije krajem prošlog veka i stvorila imunost na postmodernističku močvaru uma.

Emergence of the Serbian translation of Van Gennep's major work "The Rites of Passage" initiates recapitalization of the influence theory of rites of passage had on studies of customs in Serbian scholarship. It is necessary to make such a review since the Serbian reader of Van Gennep's book is unaware of that fact. Bibliography of works inspired by Van Gennep in Serbian ethnology/anthropology in the past three decades totals at over 25 books. Influence of Van Gennep's theory of rites on Serbian ethnology/anthropology is intermediary; it came through British structural anthropology, especially the works of Edmund Leach. The interpretation of Serbian ethnographical materials began in the late 1970s and blazed up in the following decade. From then on and until the emergence of Serbian translation in 2005, along with a bit less numerous works of interpretative nature, theoretical volumes also appear transforming and correcting Van Gennep's theory making it an advanced interpretative means. Application of Van Gennep's theory of rites of passage to Serbian scholarship was a way of familiarizing with the structural anthropology that was one of the major channels of modernization in the setting of centennial theoretical\methodological backwardness. This modernization was twofold salutary - it prevented the construction of mythology of nationalism at the end of the last century and created an immunity to postmodern mind swamp.