Uraaa, varvari! Kritičko preispitivanje (auto)varvarizacije materijalne kulture u srpskoj arheologiji

Abstract

Through its development as a concept in modern historical terms, barbarism implies a concept in opposition to the affirmation of civilization or its expansion. Barbarians are now seen as having their own developed culture relative to those of civilizations, equal to and non-destructive of the ancient world - adapting and not destroying it.

This paper aims to provide a framework to better comprehend the barbarian concept of the Greco-Roman classical world whose worldview substantially impacted the interpretation of barbarians in Serbian archaeology in the 20th century. The paper covers a selected, brief overview to reassess stereotypes and imagological contents that had transferred the implicit conceptual burden of alleged barbarism to archaeology.

Since a detailed theoretical explanation of barbarians and barbarism has not been commonplace in Serbian archaeology, the question arises as to how the so-called ‘barbarization’ of material culture is interpreted and on the basis of what criteria archaeologists arrive at their judgments. Moreover, Serbian archaeology has taken up the concept of (auto)barbarisation in archaeology as an affirmative perspective affecting the interpretation of material evidence that promotes autochthonous ties to the past of the ‘suppressed’, uniting the modern day with barbaric, primitive, Balkan and supposed "true" roots.

Kroz svoj razvoj, varvarstvo je kao koncept implicitno označavalo fenomen suprotan civilizaciji ili navodnoj civilizatorskoj emancipaciji. Danas se imenovanje terminom varvari vidi kao stereotipno posmatranje grupa koje imaju samosvojnu kulturu. U ovom radu je prikazan razvoj ideje o varvarima u grčkom i rimskom kontekstu, da bi se razumeli konceptualni tereti i imagološki sadržaji koji su opteretili i srpsku arheologiju pri tumačenju varvara. U okviru kulturno-istorijske arheologije tokom XX veka u domaćem kontekstu, bile su veoma retke teorijske eksplikacije pri upotrebi tako opštih i samorazumljivih termina poput reči: varvari, varvarstvo, varvarizacija. Pa ipak, sa pravom se može postaviti pitanje u kojim kontekstima i po kojim kriterijumima su ovakvi termini korišćeni. Pri analizi naučnih radova ove vrste, naročito se kao zanimljivi pokazuju oni u kojima se afirmativno shvata autohtona kultura, koja je navodno primitivna, varvarska i može svakog časa probiti na površinu. Fokus rada je zbog toga stavljen na dekonstrukciju fenomena koji je prepozat kao autovarvarizacija materijalne kulture u srpskoj arheologiji.