Glasinac – Notes on Archaeological Terminology

Abstract

The contribution seeks to explore possible convergences in archaeological research, regardless of the theoretical/methodological approach, based on the case of the considerations of the Iron Age societies of the late prehistory in the Central Balkans. The typological-chronological analysis of decorated whetstones from the region of Glasinac, recently published by Blagoje Govedarica, points to the conclusion of diversification of social roles and horizontal distribution of power and authority, similar to the line of inquiry based upon the concept of heterarchy, currently explored by the authors of postprocessual affinities. In order to recognize these similarities, it is argued that a more efficient communication inside the discipline may be achieved by overcoming terminological barriers separating various theoretical approaches.

Rukovodeći se stilsko-tipološkom analizom luksuznih kamenih bruseva poreklom iz kneževskih grobova sa Glasinca, profesor Blagoje Govedarica je u jednom od skorašnjih radova (2017) ukazao na niz elemenata koji dovode u pitanje tradicionalno tumačenje društvene strukture gvozdenodopskih zajednica na teritoriji Centralnog Balkana. Ono što rezultate njegove analize čini naročito zanimljivim i relevantnim jeste to što je, koristeći bazične kulturno-istorijske metode, došao do zaključaka koji su u skladu sa tumačenjima koja je iznedrio kritički pristup procesne i postprocesne škole mišljenja u arheologiji. To je bio povod da, suprotno uobičajenom “paradigmatskom” razdvajanju, razmotrimo moguće podudarnosti između tradicionalne, kulturno-istorijske arheologije, s jedne, i savremenih kritičkih pristupa, s druge strane. S tim u vezi, cilj ovog rada je da zaključke profesora Govedarice o mogućem postojanju više nezavisnih poluga društvene moći na Glasincu – “ratničke, civilne i duhovne aristokratije”, razmotrimo i dovedemo u vezu sa modelom društvene strukture koji se u savremenoj literaturi označava terminom heterarhija. Iako se heterarhija po definiciji razlikuje od društvenog modela kojim se rukovodi kulturno-istorijski pristup, primećuje se da autori, bez obzira na model koji koriste, uglavnom slično opisuju logiku vladanja i društvenu dinamiku na pomenutom području. Ova i niz drugih podudarnosti u pogledu razumevanja društvene strukture gvozdenog doba, bez obzira na načelnu suprotstavljenost naučnih tradicija iz kojih takva razumevanja proističu, navodi nas da zaključimo da je unutardisciplinarni dijalog ne samo moguć, nego i nužan. Jedan korak bliže uspostavljanju svrsishodne naučne diskusije i razmene bio bi taj da se međusobno uporede i, koliko je to moguće, usaglase postojeći termini kojima se referiše na moguće oblike društvene strukture.