Veterani pretorijanske garde u centralno-balkanskim provincijama

Abstract

Epigrafska građa iz Trakije, Makedonije, Donje i Gornje Mezije svedoči da su se nekadašnji pretorijanci tokom Principata (I-III vek nove ere), posle časnog otpusta iz vojske, naseqavali u pomenutim provincijama. Većina veterana pripada grupi vojnika koji su se vratili u zavičaj. Takvi slučajevi su najbrojniji u Trakiji i Donjoj Meziji, a posvedočeni su i u Gornjoj Meziji i Makedoniji. Kako je većina vojnika služila u III veku, treba ih povezati sa reorganizacijom pretorijanske garde pod Septimijem Severom. Od vlade ovog cara, pretorijanske kohorte su regrutovane prevashodno u dunavskim provincijama, pre svega među Ilirima i Tračanima. Ova promena je svakako uticala na povećanje broja veterana koji su se posle završetka vojne službe vratili u zavičaj u pomenutim provincijama. NJihov izbor je lako objasniti - više su voleli da se vrate u okruženje koje su poznavali, nego da ostanu u Rimu ili Italiji, gde je život bio skup. Izvestan broj bivših pretorijanaca regrutovanih u drugim oblastima Carstva odlučio je da se naseli u Meziji i Trakiji. NJihov izbor nije lako objasniti. Moguće je da su neki od njih učestvovali u naseqavanju iussu principis, dok su drugi ostali na mestu službe. U prvu kategoriju bi po svoj prilici trebalo uvrstiti Antonija Marija iz druge pretorijanske kohorte, regrutovanog u Pelagoniji u Makedoniji. On je mogao biti među veteranima naseqenim na teritoriji Skupa prilikom osnivanja kolonije pod Flavijevcima (IMS VI 33). Gaj Julije Grato, regrutovan u Beritu u Siriji, možda je pod Klaudijem dobio zemqu na teritoriji Filipopolisa u Trakiji (AE 2001, 1750). Sudeći prema mestu nalaza vojničkih diploma, dvojica veterana iz severne Italije (CIL HVI 21), odnosno Frigije (CIL HVI 145) nastanila su se u Tomima i Histriji u Donjoj Meziji. Moguće je da su odlučili da ostanu u gradovima u kojima su izvesno vreme boravili kao aktivni vojnici vršeći određene dužnosti. U slučaju dvojice veterana nastanjenih u Makedoniji (Sandanski: AE 1975, 764; Dijum: ILGR 189), nije bilo moguće utvrditi razloge koji su ih podstakli na taj izbor posle otpusta. Epigrafska građa iz Mezije Makedonije i Trakije pruža malo podataka o porodičnom i socijalnom statusu nekadašnjih pretorijanaca. Iako su zasnivali porodice, o poreklu njihovih supruga može se malo toga zakqučiti. Sudeći prema onomastici, dve žene su bile tračkog porekla (CIL III 13734; AE 1998, 1140). Epigrafski spomenici ukazuju da su veterani pretorijanske garde uživali veliki ugled u gradovima i zajednicama u kojima su živeli. Neki od njih su učestvovali u gradskoj upravi, kao magistrati. Takvi slučajevi posvedočeni su u II veku u Eskusu (ILBulg 66: aedilis, duovir) i Dijumu (ILGR 189: quinquennalis). Činjenica da su nekadašnji pretorijanci podizali nadgrobne spomenike, posvećivali žrtvenike i svetilišta rimskim i tračkim božanstvima ukazuje da su pripadali relativno imućnim slojevima stanovništva.

Praetorian veterans living in the central Balkan provinces fall into two distinct groups, according to the motives that guided them to settle there. The majority had simply decided to return to their homes. The second group consists of soldiers originating in other parts of the Empire. Some of them might have received land-grants during the first century A.D., while others possibly went back to where they had served for a certain time.