Konstrukcija i validacija skale sujeverja

Abstract

Cilj ovog istraživanja bio je konstrukcija skale koja bi procenjivala sklonost sujevernim verovanjima i ponašanju i bihejvioralna validacija skale. Oslanjajući se na tripartitni koncept stava, sujeverje smo definisali i analizirali kao stav prema konkretnom objektu sujeverja, koji podrazumeva verovanje, afektivni odnos i definisano ponašanje u odnosu na objekat. U prvoj fazi istraživanja, na osnovu analize sadržaja internet foruma, web stranica i neformalne komunikacije, prikupljen je uzorak sujevernih verovanja. Uključena su kako negativna sujeverna verovanja (određeni objekat ili događaj izaziva negativne posledice, 'donosi nesreću'), tako i pozitivna sujeverna verovanja (određeni objekat izaziva pozitivne posledice, 'donosi sreću'), kako bi se proverila pretpostavka da ona mogu biti relativno nezavisna. Početna lista skraćena je na 44 opisa, na osnovu prosečne poznatosti (zadržana su samo visoko poznata verovanja). Preliminarnu verziju instrumenta popunilo je 266 studenata Beogradskog univerziteta. Faktorska analiza rezultata otkrila je prisustvo jednog glavnog faktora, i tri visoko korelirana subfaktora ('Negativne posledice', 'Pozitivne posledice' i 'Predviđanje budućnosti'), u skladu sa početnim teorijskim modelom. Instrument je pokazao zadovoljavajuću pouzdanost (.94 u dužoj verziji, a .87 u skraćenoj verziji). U poslednjoj fazi istraživanja, validirali smo instrument preko bihejvioralnih varijabli. Na odvojenom uzorku ispitanika primenili smo konačnu verziju skale sujeverja a zatim smo kreirali situacije u kojima su imali prilike da demonstriraju sujeverno ponašanje (da prođu ispod merdevina u jednom slučaju, odnosno da proslede 'lančani' e-mail koji navodno donosi sreću, u drugom slučaju). Grupa ispitanika koja je ispoljila barem jedno sujeverno ponašanje značajno se razlikovala u ukupnom skoru na skali sujeverja od grupe koja nije ispoljila nijedno.

The main goal of this study was to create an instrument for assessing tendency towards superstition-related beliefs and behavior and validate it in real life situations. Superstition was considered and analyzed as an attitude toward specific objects of the superstition. In the first part of the study, a sample of superstitious beliefs and behaviors was collected, after which the former list was reduced to 44 descriptions, based on the average familiarity. A preliminary version of the instrument was administered to 266 participants. The factor analysis suggested a presence of one main factor and three highly correlated sub-factors. In the last part of the study, in order to validate the instrument through behavioral variables, the final version of the instrument was administered to a different sample and subjects were put in two situations that challenged their potential superstitious behavior (passing below or going around a ladder in a computer laboratory; forward a chain e-mail for good luck). Group of participants that exhibited at least one superstitious behavior and the group of participants that did not, differed significantly in the average superstition score.