Refleksivno mišljenje - zamena za analogiju? - primer debate o antičkoj ekonomiji

Abstract

Tradicionalne rasprave o analoškom mišljenju koje je u osnovi svih znanja o prošlosti zasnivale su se na naučno-metodološkom postulatu o težnji za povećanjem kontrole uslova koji utiču na istraživačku situaciju, odnosno na premetodološkom konsenzusu o potrebi za objektifikacijom, depersonalizacijom i regulacijom istraživanja. Ostajući privržena nasleđenim idealima objektivne društvene nauke arheološka diskusija o analogiji bila je decenijama fokusirana isključivo na logičko-epistemološke probleme opšte metodologije ali je, zapravo, doprinela vrlo malo prevazilaženju činjenice da prošlost nije objektivno saznatljiva. Uvodeći pojam refleksivnost u diskusiju o analoškoj prirodi arheološkog mišljenja, cilj mi je da rekontekstualizujem debatu o analogiji koja teži pozitivističkim idealima jedne drustvene nauke u debatu o arheologiji kao društvenoj praksi koja neminovno i kontinuirano uspostavlja analogiju između prošlosti i sadašnjosti i tako uspostavlja značenja sveta u kome živimo. Promišljanje arheoloških analogija pojmovnim aparatom razvijenim u antropološkim i sociološkim debatama o refleksivnosti stvara jednu novu istraživačku perspektivu u kojoj upotreba analogija izlazi iz domena rasprava o logičkoj doslednosti i postaje društvena praksa svesna značenjskih, a otuda i političkim implikacija znanja koje proizvodi.

Traditional debates on analogical thinking, which is at the root of all knowledge about the past, were founded on the scientific-methodological postulate of the striving for increased control of conditions that affect the research situation, that is, the pre-methodological consensus on the need for objectifying, depersonalizing and regulating research. Faithful to the inherited ideals of objective social science, the archaeological discussion on analogy has for decades focused exclusively on logical-epistemological issues of general methodology; however, it has actually contributed very little to overcoming the fact that the past is not objectively knowable. By introducing the concept of reflexivity into the debate on the analogical character of archaeological thinking, the paper aims to recontextualize the analogy debate which aspires to the positivist ideals of a social science, into a debate on archaeology as a social practice which inevitably and continually draws analogies between the past and the present and thus establishes the meanings of the world we live in. Rethinking archaeological analogies by means of a conceptual apparatus developed in anthropological and sociological debates on reflexivity provides a new research perspective in which the use of analogies moves beyond the sphere of debates on logical consistency and becomes a social practice aware of the semantic and hence also political implications of the knowledge it produces.