Mišljenje korisnika psihijatrijskih usluga o slici kakvu ostavljaju na druge i terminima koji ih stigmatizuju - razmatranje doživljene stigme i predloga za promenu termina

Abstract

U radu se bavimo istraživanjem mišljenja korisnika psihijatrijskih usluga o tome kako ih drugi, "zdravi" vide, i terminima koji se koriste u javnom diskursu za osobe koje imaju psihičke tegobe, ali pre svega, interesuje nas koji su termini najadekvatniji i najprihvatljiviji za ispitanike. Ova tema je potpuno neistražena, što verovatno znači za našu naučnu javnost i nedovoljno važna. Podaci ukazuju da su najčešće korišćeni upravo stigmatizujući i diskvalifikujući termini, a da se preporuka SZO o korišćenju drugačijih (manje stigmatizujućih) ne poštuje u svim zdravstvenim ustanovama, a još manje u drugim institucijama ili radnoj organizaciji. Većina ispitanika smatra da ih drugi vide u negativnom svetlu kao "nefunkcionalne", "drugačijeg raspoloženja i izgleda" i "opasne". U radu predstavljamo i podatke o doživljenoj diskriminaciji u radnom i porodičnom okruženju iz dva intervjua. Smatramo da su osim preporuka za preimenovanje, potrebne edukacija u obrazovnim institucijama, dobro osmišljeni antistigma programi i odgovorno izveštavanje u medijima, i znatno veći broj istraživanja u kojima su ispitanici osobe koje imaju psihičke tegobe.

This paper considers opinions of users of psychiatric services on how others see them and about the terms used in public discourse for people with mental disorders. Above all, we are interested in terms that the responders deem most appropriate and respectful. In Serbia, this topic remains largely unexplored and is given almost no scholarly attention. The data however indicate that the most commonly used terms are precisely those which are stigmatizing and disqualifying and that the WHO recommendations on the use of different (less stigmatizing) terms has not been followed in all health institutions, and even less so in other institutions or work organizations. Most respondents think that others see them in a negative light, as "dysfunctional", "oddly behaving and looking", or even as "dangerous". We hence present the data on experienced discrimination in work and family environments obtained from two interviews. We believe that, besides the recommendations for the usage of alternative terms, education in educational institutions is needed, as well as well-designed anti-stigma programs and responsible media reporting, and considerably more research in which respondents are persons with mental disorders.