@article{
author = "Altaras Dimitrijević, Ana and Tadić, Marija",
year = "2007",
abstract = "Polazište za formulaciju problema u ovom radu činila je studija Kogana i saradnika iz 1980. godine, u kojoj je utvrđeno da razumevanje metafora značajno pozitivno korelira sa estetskom osetljivošću, odnosno divergentnim mišljenjem, ali ne i sa verbalnom inteligencijom. Ovaj nalaz može se dovesti u pitanje sa stanovišta kognitivnih i razvojnih studija metaforičkog mišljenja koje sugerišu da razumevanje novih metafora predstavlja intelektualno izazovan zadatak koji zahteva analoško rezonovanje i aktivaciju domeno-specifičnih znanja. Osnovni cilj našeg istraživanja bio je da preispita vezu između razumevanja metafora i određenih kvaliteta intelekta i ličnosti, tj. da utvrdi da li su i kako individualne razlike u razumevanju književnih metafora povezane sa razlikama u verbalnim sposobnostima i bazičnim crtama ličnosti. Istraživanje je sprovedeno na uzorku od 131 srednjoškolca, starosti 17 godina. Svi učenici ispitani su Stevanovićevom verbalnom serijom, inventarom NEO-PI-R, te Testom razumevanja književnih metafora (TRKM) i Skalom doživljaja književnih metafora (DKM), konstruisanim za potrebe ovog istraživanja. TRKM sadrži 28 ajtema - odlomaka preuzetih iz različitih književnih dela, a zadatak ispitanika je da samostalno formuliše interpretaciju metaforičkog iskaza sadržanog u svakom ajtemu. Instrument DKM sadrži 24 parova prideva (npr. punoprazno, statično-dinamično) na osnovu kojih ispitanik na 7-stepenoj skali procenjuje svoj doživljaj književnih metafora kao specifičnog načina da se izrazi neka ideja ili ukaže na određenu pojavu. Učinak na TRKM pokazuje visoku pozitivnu korelaciju sa IQ-om na Verbalnoj seriji (r=.75, p=.000), te korelacije visokog ili srednjeg intenziteta sa pojedinim subtestovima ove baterije (za sve korelacije p lt .01). Kao što se moglo predvideti, najjaču korelaciju sa TRKM pokazuje subtest Tumačenje poslovica, koji od ispitanika takođe zahteva svojevrsnu analizu metaforičkih iskaza. Regresionom analizom je utvrđeno da preostala četiri subtesta objašnjavaju oko 53% varijanse u skorovima na TRKM, pri čemu se kao najbolji prediktori razumevanja metafora izdvajaju Logičko pamćenje i Verbalne analogije (samo ova dva testa objašnjavaju 50% varijanse u skorovima na TRKM). Statistički značajna pozitivna korelacija (r=.38, p lt .01) utvrđena je i između skorova na TRKM i bazične dimenzije Otvorenosti za iskustva (razumevanje metafora značajno pozitivno korelira sa facetama Fantazija, Emocije, Ideje, Vrednosti i Estetika). Takođe, postoji niska, ali značajna pozitivna korelacija između TRKM i crte Asertivnosti iz domena Ekstraverzije (r=.18, p lt .05). Bazične dimenzije Otvorenost i Ekstraverzija objašnjavaju 6% varijanse u skorovima na TRKM (nezavisno od verbalne inteligencije). Faktorska analiza odgovora na DKM pokazuje da ova skala registruje tri dimenzije doživljaja književnih metafora: dimenzija "Privlačnosti" odnosi se na to koliko ispitanik doživljava metafore kao dopadljive i prijatne (ovaj faktor objašnjava oko 23% varijanse); dimenzija "Jasnoće" indikuje u kojoj meri ispitanik doživljava značenje metafore kao dokučivo i jasno određeno (16% varijanse); najzad, dimenzija "Ekspresivnosti" govori o tome koliko ispitanik procenjuje metaforu kao bogatu značenjem (14% varijanse). Postoji statistički značajna pozitivna korelacija između skora na TRKM i dimenzije Jasnoće (r=.24, p lt .01), odnosno Ekspresivnosti (r=.20, p lt .05). Procenjena Privlačnost metafora pozitivno korelira sa Dobrodušnošću (r=.25, p lt .01), Otvorenošću (r=.23, p lt .01) i Neuroticizmom (r=.20, p lt .05); procenjena Jasnoća metafora pozitivno korelira sa Otvorenošću (r=.24, p lt .01); procenjena Ekspresivnost metafora pozitivno korelira sa Ekstraverzijom (r=.19, p lt .05) i Neuroticizmom (r=.19, p lt .05), a negativno sa Savesnošću (r=-.25, p lt .01). Suprotno nalazima Kogana i saradnika, naši rezultati upućuju na tesnu povezanost "metaforičke sposobnosti" i verbalne inteligencije, dajući time podršku tezi da razumevanje novih metafora predstavlja punopravnu facetu u spektru intelektualnih sposobnosti - kognitivnu veštinu višeg reda koja počiva na kapacitetu za pamćenje verbalnog materijala i kapacitetu za analoško rezonovanje. Test razumevanja književnih metafora konstruisan u okviru ovog istraživanja pokazuje se kao legitimna mera verbalne inteligencije, ne samo na osnovu svoje visoke korelacije sa Verbalnom serijom, već i na osnovu činjenice da se spram varijabli iz domena ličnosti ovaj test "ponaša" kao standardni test inteligencije (gde veći učinak ide uz veću otvorenost i asertivnost). Rezultati istraživanja osim toga upućuju na zaključak da veća otvorenost za iskustva podrazumeva kako bolje razumevanje, tako i veće uživanje u književnim metaforama. Međutim, čini se da potpun doživljaj estetske vrednosti i slojevitosti značenja književnih metafora pored otvorenosti za iskustva podrazumeva izvesnu dozu preosetljivosti (veći neuroticizam) i manju sklonost samoobuzdavanju (manju savesnost) - složaj crta koji se obično pripisuje kreativnim osobama., This paper explores the cognitive and affective-conative correlates of metaphor comprehension. We first introduce the concept of metaphor by describing its essential features and functions. Then, we give a short review of key findings derived from cognitive and developmental studies of metaphor comprehension. Finally, we discuss individual differences in metaphoric skill and sensitivity and present the results of an empirical investigation in which we sought to determine the relationship between literary metaphor comprehension, the subjective experience of metaphors and the readers’ verbal intelligence and personality traits. On the basis of our research findings, it is argued that metaphoric ability represents a central facet of intelligence and that the Test of Literary Metaphor Comprehension designed in our study may be viewed as a valid measure of verbal ability.",
publisher = "Društvo psihologa Srbije, Beograd",
journal = "Psihologija",
title = "Šta figuriše u shvatanju figurativnog - individualne razlike u razumevanju književnih metafora, Figuring out the figurative: Individual differences in literary metaphor comprehension",
pages = "415-399",
number = "3",
volume = "40",
doi = "10.2298/PSI0703399A"
}
