Izgradnja evropskog identiteta - od dima iz dimnjaka

Abstract

Prva Jugoslavija i njene naslednice nastajale su u periodima žestokih etničkih sukoba i bile su relativno kratkotrajne državne tvorevine, što je doprinelo visokoj izraženosti etničkih identiteta i etnonacionalizma kao i endemskoj slabosti građanskog identiteta njihovih stanovnika. U ovom tekstu opisana su tri pokušaja učinjena u ovim državama da se izgradi nacionalni identitet koji bi služio kao protivteža etničkom identitetu i smanjio rizik etničkih konflikata: promovisanje jugoslovenstva u SFRJ, razvijanje građanskih identiteta u državama-naslednicama, i promovisanje evropskog identiteta u Srbiji. Jedna od prepreka ka takvom cilju dolazi i iz lingvističke konfuzije koja je već dugo vremena prisutna u svakodnevnom, političkom i naučnom diskursu. Značenje jugoslovenstva variralo je od vezanosti za državu do supra-etničkog identiteta sedme nacije. U srpskom jeziku ne postoji reč koja bi označila nacionalni a ne etnički identitet njenih građana. Izraz 'evropski identitet' se koristi namerno nejasno, (kao geografska pripadnost, prihvatanje sistema vrednosti, članstvo u političkoj zajednici itd.) što povećava konfuziju u javnom govoru. Trenutno, velike nade se polažu na razvijanje pozitivnih stavova prema evropskim integracijama i razvoju tzv. evropskog identiteta. Ono što nedostaje da bi taj proces bio efikasniji je udaljavanje od primordijalističkih shvatanja identiteta, relativno razvijen i stabilan nacionalni identitet, i konsenzus među političkom elitom o neophodnosti takvog puta. U sadašnjim uslovima, proevropska kampanja se sprovodi putem nejasnih poruka ali, mada je takva (ili možda baš zato što je takva) ima veće šanse na uspeh od prethodna dva pokušaja čije perspektive su izgledale svetlije. .

The fact that the first Yugoslavia and its successors originated in the periods of severe ethnic conflicts and proved to be short-lived entities contributed to high salience of ethnic identity and strength of ethnic nationalism as well as endemic weakness of civic identity of their citizens. The three attempts in these countries at building an identity that would serve to balance ethnic identity and prevent ethnic conflicts are briefly described in the paper: promoting 'Yugoslavism' in the SFRY, developing civic identities in its successors, and promoting European identity in nowadays Serbia. One of the great obstacles for such aim stems from the linguistic confusion that has persisted for a long time in public, political and scientific discourse. The meaning of 'Yugoslavism' ranged from attachment to joint country to supra-ethnic identity. There is no single word in the Serbian language which designates national - not ethnic - identity of its citizens. As for Europe, the phrase 'European identity' is used in a deliberately unclear way (as a geographical settlement, sharing specific values, membership in political community, etc.), increasing the confusion in the public discourse. Recently, great hopes have been placed in fostering positive attitudes towards European integration and developing the so-called European identity. What is lacking for this process to be more efficient is moving away from primordialistic conceptions of identity, a relatively stable and well-formed national identity, and the consensus among political elite regarding the necessity of such a path. In current conditions, the pro-European campaign is conducted through evasive messages but, being like this (and, perhaps, in current conditions precisely because of that), it has a greater chance to succeed than the previous two attempts, whose future should have been brighter. .