Adolescenti i rizična ponašanja - odraz iracionalnosti ili racionalnosti

Abstract

U adolescentskom uzrastu dolazi do porasta u učestalosti rizičnih ponašanja. Istovremeno, kad je reč o kognitivnom funkcionisanju, u ovom razvojnom periodu prisutan je kvalitativni skok u odnosu na raniji period. Pokušaćemo da objasnimo paradoks da s jedne strane imamo zreliji nivo kognitivnog funkcionisanja, a s druge, uslovno rečeno, nezrelije ponašanje. Osnovni cilj ovog rada jeste da promene u kognitivnom funkcionisanju povežemo s nalazima koji se odnose na rizična ponašanja. Taj cilj nije uobičajen jer preovlađuju studije u kojima se analizira, pre svega, veza između nekognitivnih faktora i rizičnih ponašanja. Suprotno tome, teza koju zastupamo u ovom radu jeste da u okviru teorija kognitivnog razvoja postoje mesta koja mogu da posluže za objašnjenje povećane učestalosti rizičnih ponašanja. Da bismo ostvarili ovako postavljen cilj bilo je potrebno da prethodno definišemo koja to ponašanja smatramo rizičnim. Ponuđene su smernice koje mogu da posluže kao orijentir za snalaženje u velikoj raznolikosti definicija. Prostor je posvećen tretmanu koja su rizična ponašanja imala u razmatranjima specifičnih karakteristika adolescencije. U ključnom delu rada koristili smo postavke teorija Pijažea, Vigotskog i kognitivno-informacionističkog pristupa, kako bismo objasnili porast rizičnih ponašanja u periodu adolescencije. Čitaoci će biti upoznati sa postojećim pokušajima približavanja ovih oblasti. Pored toga, označeni su i konstrukti u okviru teorija kognitivnog razvoja koji mogu imati ulogu eksplanatornih mehanizama nastanka rizičnih ponašanja, a koji u dosadašnjoj literaturi nisu korišćeni u tu svrhu. .

The frequency of risk-taking behaviours increases during adolescent years. At the same time, cognitive development proceeds from lesser to greater sophistication. We will try to explain the risk-taking paradox: on the one hand, cognitive skills are more mature in adolescence, while, on the other, maladaptive behaviour is present. The main aim of this study is to make a connection between cognitive development and risk-taking. This is slightly unusual, since it is more frequent to look for interactions between emotional and social factors and risk-taking. First, we define what kind of behaviour risk-taking is. There are a few dimensions that could be used for managing through a diversity of definitions. In addition, we examine how important the issue of risky behaviour is in the theories of adolescent's development. Finally, we make a connection between Piaget's, Vygotsky's and Information-Processing models of changes during adolescence and theories and studies about risk-taking in this period of life. Several researchers have tried to make this kind of connection. We propose some additional ways in which predictions from theories of cognitive development could be used for explaining risk-taking behaviour. .