Naučno objašnjenje, naučni zakoni i protivčinjenički kondicionali

Abstract

U ovom tekstu biće ispitana teorijska zasnovanost i međusobna povezanost nekoliko filozofskih pojmova koji su od presudnog značaja za definisanje naučne prakse i njenih rezultata, kao i za formiranje dobro zasnovane logike protivčinjeničkih kondicionala. Posebno će biti izdvojena tri pojma: naučno objašnjenje, naučni zakon i protivčinjenički kondicionali. U ispitivanju mogućnosti njihovog fundamentalnog zasnivanja počećemo od empirističkih pokušaja da se naučna praksa definiše u skladu sa Hjumovim skeptičkim zapažanjem koje se tiče nužnosti, koje ćemo potom kritički preispitati. Zaključci do kojih ćemo doći ukazaće na postojanje neopravdane prakse da se ovi pojmovi cirkularno definišu i da se u jednoj filozofskoj oblasti pozivamo na rezultate druge na nekritički način, čime se ponuđene definicije samo zamagljuju i dobijaju samo površni izgled uspešnosti (ovde se, pre svega, misli na oblasti filozofije nauke i filozofske logike). Temeljno zasnivanje ovih pojmova zahteva, pak, pružanje odgovora na nekoliko metafizičkih pitanja, do kojih ćemo doći na kraju ovog teksta.

This paper will discuss the theoretical foundations and interconnections of several philosophical concepts which are indispensable for the definition of scientific practice and logic of counterfactuals. Three concepts will be in the focus of the examination: scientific explanation, laws of nature and couterfactuals. In the exploration of the possibility of their independent foundation we will start with empiricist attempts to define scientific practice in accord with Hume's sceptical view of necessity which we will critically assess. Reached conclusions will point to the existence of unjustified practice to circulary define these basic concepts and to the fact that one philosophical discipline sometimes uncritically adopt the results of the other (we focus on philosophical logic and philosophy of science) which leads to vague definitions. Successful definition of the concepts in question asks for several answers to the questions which will be raised at the end of this paper.