Dete između zaštite i autonomije - protekcionizam ili liberacionizam?

Abstract

U radu su prikazana dva suprotstavljena stanovišta kada je reč o participaciji i razvoju deteta, kao i o načinu na koji treba podržavati razvoj dece kako bi to bilo u njihovom najboljem interesu. Protekcionisti, s jedne strane, na dete gledaju kao na pasivni objekat brige i zaštite odraslih i decu tretiraju u skladu sa tom slikom (zaštita, kontrola i marginalizacija). Liberacionisti, s druge strane, smatraju da je dete subjekat razvoja, odnosno aktivni učesnik u sopstvenom razvoju. Pravo na participaciju onako kako je definisano u Konvenciji o pravima deteta i njegove razvojno psihološke implikacije predstavljaju oblast oko koje se vode žučne rasprave zastupnika oba pravca. U radu su prikazani najčešći argumenti koje protekcionisti ističu protiveći se ideji participacije, a koji se zasnivaju na slici o detetu kao projektu za budućnost koje je nekompetentno i koje zbog toga treba (pre)zaštititi. Ti argumenti su kritički razmotreni sa stanovišta razvojno psiholoških saznanja o detetu i ulozi odraslih u podsticanju razvoja dece. U tom smislu participacija dece je neophodan uslov sticanja važnih kompetencija za život i ona predstavlja ne samo osnovnu potrebu deteta, već i važan mehanizam koji podstiče i podržava njegov razvoj.

The paper presents two opposite viewpoints when it comes to the Idea about the participation and development of the child, and the way child development should be supported in their best interest. The protectionists, on the one hand, see the child as a passive object of the adults' worry and protection and treat children in accordance with such a picture (protection, control, and marginalization). The liberationists, on the other hand, hold that the child is the subject of development, i.e. active participant in its own development. The right to participate, as defined in the Convention of Children's Rights and its developmental psychological implications is the field of fervent discussions of the representatives of both lines of thinking. The paper cites the most frequently used arguments that the protectionists stress when they oppose the idea of participation, based on the view of the child as a project for the future, that the child is incompetent and therefore should be (over)protected. These arguments are analyzed from the standpoint of modern insights of developmental psychology about the child and the role of adults in stimulating child development. In this sense, the participation of the child is a necessary condition for the acquisition of the competencies important for life, and it is not only a basic need of the child but also an important mechanism that supports and stimulates the child's development.