Počeci metodičke konceptualizacije i praktične realizacije nastave računice u osnovnom školama u Kneževini Srbiji

Abstract

U ovom radu bavili smo pitanjem početaka metodike elementarne matematike i karakterom nastave matematike u osnovnim školama u Kneževini Srbiji u prvoj polovini XIX veka, radi sagledavanja razvoja metodike računske nastave i načina na koji se taj razvoj odražavao na nastavnu praksu. Za potrebe istraživanja koje smo realizovali koristili smo sledeće izvore: nastavne programe iz računice (čislenice), metodička uputstava ('nastavlenija') za učitelje, udžbenike iz računice, metodičke priručnike za učitelje i izveštaje školskih nadzornika. Analizom navedenih izvora došli smo do zaključaka da se u prvoj polovini XIX veka u Srbiji postepeno konstituiše autentična metodička koncepcija koja se najvećim delom oslanjala na realne potrebe učenika za upotrebom aritmetike u svakodnevnom životu, s jedne strane, i na potrebu da učitelji, čiji je nivo matematičke pismenosti bio pretežno veoma nizak, u meri u kojoj je to bilo moguće, u uslovima kada nije postojala učiteljska škola, dobiju šire matematičko obrazovanje. Ta dva gotovo nepomirljiva zadatka bila su relativno uspešno rešena, čime je stvoren osnov za dalji razvoj moderne i na evropskim uzorima zasnovane metodike nastave računice.

In our research we dealt with the issue of the beginnings of the methodology and character of elementary mathematics teaching in the Princedom of Serbia in the first half of the nineteenth century. Our aim was to examine the development of mathematics teaching methodology and the ways by which this development affected teaching practice. We used the following sources: the mathematics curricula (čislenice), methodological instructions for teachers ('nastavlenija'), mathematics textbooks, teacher's books and school supervizors' reports. By analyzing the stated sources we came to the conclusion that, in the first half of the nineteenth century in Serbia, an authentic metodological concept formed gradually, relying on realistic needs of students for the use of arithmetics in everyday life on the one hand, and the need of the teachers, whose levels of mathematical literacy were low, to get wider education in mathematics, in the conditions where no teachers' colleges existed. These two, almost irreconcilable, tasks were relatively successfully fulfilled, and the basis for further development of modern arithmetic teaching methodology based on the European models was obtained.