Uloga asimetrične interakcije u proceni neverbalnih sposobnosti dece iz Svratišta

Abstract

Kognitivna procena dece iz marginalizovanih sredina često je otežana zbog kulturoloških razlika koje se javljaju između normiranog i ispitivanog uzorka, zatim zbog prepreka koje nosi nizak socioekonomski status ispitivane dece, njihova edukativna depriviranost, ali i jezičkih barijera koje se javljaju prilikom testiranja. Upravo radi potrebe da se poveća informativnost kognitivnih procena i kod dece iz marginalizovanih sredina, razvilo se dinamičko procenjivanje, koje podrazumeva dobijanje informacija o aktuelnom, ali i o potencijalnom postignuću deteta. U ovom istraživanju želeli smo da bolje razumemo intelektualne kapacitete i specifičnosti korisnika beogradskog Svratišta za decu koja žive ili rade na ulici. Konkretno, cilj istraživanja bio je usmeren ka traženju odgovora na sledeća pitanja: 1) Da li se postignuće dece iz Svratišta na neverbalnom testu inteligencije značajno povećava kada ga rešavaju u asimetričnoj interakciji sa ispitivačem; 2) Koja vrsta pomoći je najčešće bila potrebna deci da urade zadatke koje nisu mogli samostalno - afektivno-motivaciona pomoć, vizuelna ili verbalna varijanta kognitivne pomoći; 3) Na koji način su deca u okviru datih pomoći došla do rešenja za koja prethodno nisu imala neophodne kognitivne strukture ili nisu uspela da ih upotrebe da bi došla do rešenja? U istraživanju je učestvovalo tridesetoro dece, korisnika Svratišta za decu koji žive u neformalnim naseljima, potiču iz mnogočlanih, ekstremno siromašnih porodica i izjašnjavaju se kao pripadnici romske zajednice. Najveći broj njih odlikuje vaspitno-edukativna depriviranost. Neverbalne kognitivne sposobnosti dece merene su testom Kosove kocke - suptestom u REVISK testu. Zadatak svakog deteta bio je da prvo pokuša samostalno da sklopi kocke i tek u slučaju neuspeha ispitivač je pružao prvo afektivno-motivacionu pomoć - sugerisao je detetu da razmisli ponovo i hrabrio ga time da on veruje da dete sigurno može da reši taj zadatak. Ukoliko uz ovaj nivo pomoći dete ne bi uspelo da reši zadatak, ispitivač je prelazio na prvi korak kognitivnog nivoa pomoći (vizuelna kognitivna pomoć), u kom se detetu davao model sa iscrtanim granicama kocaka. Ako ni uz ovaj nivo pomoći dete ne bi uspelo da reši zadatak, ispitivač je prelazio na drugi korak kognitivnog nivoa pomoći, koji je obuhvatao verbalno predstavljanje strategije koja je prethodno vizuelno sugerisana. Nakon ovog nivoa pomoći ispitivač je prelazio na sledeći zadatak koji dete nije uspešno rešilo u samostalnom pokušaju. Sva ispitivanja su snimana video-kamerom, uz prethodno odobrenje svakog deteta i saglasnost roditelja. Dobijeni rezultati pokazuju da su u okviru samostalnog rešavanja deca postizala značajno niže skorove u odnosu na norme koje su nastale na osnovu standardizacije instrumenta u opštoj populaciji. Ovaj nalaz je očekivan, s obzirom na to da su postignuća dece procenjivana na osnovu normativne grupe koja nije referentna za ispitivanu populaciju. Međutim, ispitivana deca su u asimetričnoj interakciji pokazala značajno napredovanje. Na osnovu dobijenih kvantitativnih podataka nismo bili u mogućnosti da izdvojimo jednu pomoć koja je najviše doprinela napretku, ali nam je u tome pomogla kvalitativna analiza interakcija ispitivača i dece. Kao polazna osnova za kvalitativnu analizu poslužila nam je klaster analiza, kojom su izdvojene četiri grupe dece. Ova analiza je pokazala da je afektivno-motivaciona pomoć bila sastavni deo svake uspešne interakcije, s tim što su se klasteri razlikovali prema tome koju je funkciju imala afektivno-motivaciona pomoć pri rešavanju testa u asimetričnoj interakciji. Dobijeni rezultati sugerišu da je za dobijanje tačnije informacije o kognitivnim kapacitetima dece Svratišta neophodno napustiti okvire standardne testovne procedure kako bi im bila obezbeđena mogućnost za bolje razumevanje zahteva koji su pred njima, kao i motivacija i podrška neophodni za postizanje cilja interakcije.

The aim of this article is to show how a differently organized testing procedure can lead to a better understanding of intellectual capacity in children who live or work in the streets. The study presented in it tried to answer the following questions: 1) Does the achievement of children from the Drop-in center improve significantly on a nonverbal intelligence test when solved together with the experimenter? 2) Which type of scaffolding is most effective for children's task solving - affective-motivational, visual cognitive or verbal cognitive? 3) Which features of the asymmetric interactions enable children to find a solution to the tasks that they previously failed to solve? The sample consisted of 30 children from the Belgrade Drop-in center. Initially, the Kohs block design test was administered independently to children, and if they failed to solve it, the experimenter would provide scaffolding gradually, as listed above. The results showed that the children's achievement was very low when doing the test independently, but improved significantly when solving the tasks in interaction. According to cluster analysis four groups of children were identified which served as basis for the qualitative analysis. The conversational analysis between the children and the experimenter showed what proved to be the most significant difference between the groups, which is the function of affective-motivational help with task solving. It also demonstrated that the affective-motivational aid was a part of every successful interaction, but usually needed to be combined with its cognitive variants. As these results suggest, the standardized testing procedures need to be adapted so as to make sure that the children understand the demands of the tasks and that they are motivated and supported to reach the goal of the interaction. Only then can we obtain more valid information about the cognitive capacities of the children from the Drop-in center.