Koncepcija narodnog prosvećivanja kod Srba početkom XX veka

Abstract

U radu se razmatraju koncepcije obrazovanja odraslih u Srbiji početkom XX veka. Dva su osnovna pravca u razvoju andragoške misli toga doba. Prvi predstavljaju ideje socijal-demokrata, nastale u okviru radničkog i sindikalnog pokreta u Srbiji. U njihovim shvatanjima narodno prosvećivanje je bilo sistematska kulturno-prosvetna aktivnost sa izraženim političkim karakterom. Ideološko-koncepcijski je ovom pravcu blizak pokret tzv. naprednog učiteljstva. Drugi značajan pravac predstavljaju autori građanske provinijencije, koji se oslanjaju na nacionalno-romantičarske i racionalno-prosvetiteljske ideje. Rešenje aktualnih pitanja duhovnog, moralnog, kulturnog i privrednog napretka oni traže, pre svega, u pokretu narodnog prosvećivanja. Filozofska osnova ovih koncepcija mogla bi se nazvati poznim prosvetiteljstvom. U oblikovanju koncepcija i ciljeva narodnog prosvećivanja ovi autori polaze od konkretnih socio-kulturnih prilika, ali uzimaju u obzir i evropska iskustva u obrazovanju odraslih. U radu se posebno analiziraju koncepcije narodnog prosvećivanja: R. Vasića, Č. Marjanovića, Lj. Ljotića, M. Krstića, Đ. Grujića, R. Vrhovca i M. Kosića. Teorijska polazišta ovih autora su vrlo raznolika, što utiče na različito rešavanje konkretnih problema narodnog prosvećivanja.

In this paper the conceptions of education of adults in Serbia on the beginning of the 20th century are discussed. There are two basic streams in the development of andragogy thought of this period. First stream represents the ideas of social democrats appeared within the workers' and trade union movements in Serbia. According to their conceptions people's education was systematical educational activity with distinct political character. So called progressive teaching movement is ideologically and conceptionally close to this stream. Second important stream is characterized with authors with bourgeois (conservative?) provenance, who are relied on national and romantic, and rational - educational ideas. They search for the solution of the spiritual, moral, cultural and economic progress current problems mainly in the people's education movement. Philosophical foundation of this conception could be named as late education. In the modeling of conceptions and goals of people's education these authors begin their discussions with concrete social and cultural conditions, while taking into account European experiences in adult education. In this paper the conceptions of following authors are discussed: R. Vasić, Č. Marjanović, Lj. Lotić, M. Krstić. Đ. Grujić, R. Vrhovec and M. Kosić. Theoretical starting points of these authors are diverse implying different ways of solving concrete problems of people's education.