Civilno društvo u Srbiji - analiza klasne osnove

Abstract

U tekstu se analizira klasna osnova civilnog društva u Srbiji u periodu post-socijalističke transformacije. Analiza se zasniva na podacima nekoliko empirijskih istraživanja koje je realizovao Institut za sociološka istraživanja Filozofskog fakulteta u Beogradu u poslednjih dvadeset godina i to 1997, 2007. i 2012. godine. Osnovni cilj analize je da se utvrdi da li se može govoriti o ukorenje- nosti aktivnosti civilnog društva među pripadnicima srednje klase. U radu se polazi od pretpostavke da pripadnici srednje klase predstavljaju ključne aktere civilnog društva u celokupnom posmatranom periodu. Rezultati analize pokazuju da su srednji slojevi tokom perioda blokirane transformacije bili nosioci građanskih protesta - gotovo jedinog pojavnog oblika civilnog društva u Srbiji tokom 1990-ih. S druge strane, istraživački nalazi iz 2007. i 2012. godine ukazali su na značajan pad gra- đanskog aktivizma među svim društvenim grupama, s tim što je pad bio najizraženiji upravo među pripadnicima srednje klase. Iako su pripadnici srednje klase u poređenju sa ostalim društvenim grupama i dalje bili spremniji da se angažuju u građanskim aktivnostima, podaci pokazuju da razlike između društvenih klasa nisu bile posebno izražene, te da se otuda samo uslovno može govoriti o ukorenjenosti aktivnosti civilnog društva među pripadnicima srednje klase.

The paper analyses the class basis of the civil society in Serbia in the period of post-socialist transformation. The analysis is based on data from several empirical studies implemented by the Institute for Sociological Research of the Faculty of Philosophy in Belgrade over the past twenty years, specifically in 1997, 2007 and 2012. The main objective of the analysis is to determine whether there is rootedness of civil society activities among the middle class. The basic hypothesis of the paper is that members of the middle class are the key actors of civil society in the entire period observed. Results of the analysis show that the members of the middle class have been holders of civil protests during the period of blocked transformation - almost the only phenomenal manifestation of the civil society in Serbia in the 1990s. On the other hand, research findings from 2007 and 2012 indicated a significant decline of civic activism among all social groups, and the decline was most marked precisely among the middle class. Although members of the middle class, compared with other social groups, were still more willing to engage in civic activities, data show that the differences between social classes were not especially marked, and therefore we can talk only conditionally about rootedness of civil society activities among the middle class.