Suicidno ponašanje korisnika psihijatrijskih usluga - teorije i istraživanja

Abstract

U radu se bavimo razmatranjem opštih (u opštoj populaciji) i specifičnih faktora rizika za suicidno ponašanje vulnerabilnih i marginalizovanih ljudi, korisnika psihijatrijskih usluga, a koristeći izabrane sociološke, psihološke i psihijatrijske teorije. Nastojimo da objasnimo neophodnost u korišćenju multidimenzionalnog pristupa ovom fenomenu i integraciji znanja iz tri naučne oblasti. Dopunjavanje individualnog društvenim je jedini način da se pojava sagleda dublje, a programi prevencije prošire. Klinička populacija je ugroženija od nekliničke, delovanjem svih faktora rizika koji dolaze iz porodice i društva. Stigma i diskriminacija, uz prepoznate društvene faktore rizične za suicid u opštoj populaciji (ekonomska kriza, tranzicija, ekonomska nejednakost, migracija, rat, nezaposlenost...), dodatno pogoršavaju zdravlje i socijalni položaj obolelih. Tako negativni stavovi prema osobama s psihičkim problemima, a posebno oni o opasnosti, agresivnosti i nepredvidivosti, u različitim zemljama i kulturama, dovode do sličnih posledica i znatno otežavaju integraciju obolelih u društvo, smanjuju mogućnosti za njihovo funkcionisanje i kvalitetnije življenje, dok samoubistvo može biti beg iz ove situacije.

This paper considers general and specific risk factors for suicidal behavior among vulnerable and marginalized mental health service users, employing specific sociological, psychological and psychiatric theories. We seek to explain the necessity of applying a multidimensional approach to this phenomenon and integrating knowledge from the three scientific fields. The paper emphasizes why it is essential to account not only for the individual but also for the social dimension of the problem. People with mental and psychosocial disabilities are more vulnerable concerning all risk factors that come from family and society. Stigma and discrimination, along with recognized social factors related to suicide risk in general population (economic crisis, inequality, migration, war, unemployment ...), are shown to further worsen their health and social status. Negative attitudes towards people with mental disabilities, especially those linking them with dangerousness, aggressiveness and unpredictability, significantly impede their taking part in society. With unequal opportunity, social exclusion and the loss of dignity, suicide seems to oft en present itself as a way out.