Dve zbirke i dve grčke opsesije

Abstract

Već je, do izlizanosti, ponavljana tačna tvrdnja su muzejske postavke i interpretacije direktno uslovljene širim idejnim i teorijskim konceptima koji dominiraju disciplinom, ali i često i autorovim ličnim interpretacijama ili opsesijama. Vinkelmansko nasleđe, klasicistističko glorifikovanje "neprevaziđene" grčke umetnosti i humboltovski obrazovni kanon, teško da su zaobišli i jedan evropski muzej. Ponekad se se decenijama istrajava na izložbenim konceptima "u grčkom ključu", iako nova arheološka interpretacija nedvosmisleno govore protiv takvog neoklasicističkog čitanja. Dva primera mogu dobro da ilustruju ovakvu situaciju. Jedno je slučaj višeslojnog neolitskog naselja Vinča kod Beograda, koji je od 1908, pa do 1934, u nekoliko kampanja iskopavao Miloje Vasić. U početku svog istraživanja, Vasić je bio direktor Narodnog muzeja u Beogradu i profesor arheologije. Od samog početka istraživanja ovog važnog neolitskog lokaliteta, Vasić je insistirao na tome da je Vinča naselje egejskih kolonista i emanacija minojskog i mikenskog bronzanog doba. Od 1934, Vinču čak proglašava jonskom kolonijom iz 6. veka pre naše ere. Posle I svetskog rata Vasić prestaje da bude direktor Muzeja i posvećuje se radu na Fakultetu. Istovremeno u svetskoj i srpskoj nauci dolazi do kritika Vasićeve neodržive interpretacije i do prepoznavanja Vinče kao neolitskog lokaliteta. Suočen s takvim kritičarima, čak i iz Narodnog muzeja u Beogradu, Vasić 1929. osniva "Arheološku zbirku Univerziteta", u koju smešta materijal s novih, posleratnih iskopavanja Vinče i gde neometano nastavlja svoju filhelensku interpretaciju. Drugi slučaj je kneževski grob iz Novog Pazara koji je jedan od važnijih i bogatijih nalaza gvozdenog doba na Zapadnom Balkanu. Od polovine XX veka, pa takoreći do danas, na brojnim izložbama Narodnog muzeju Beogradu provlači se teza o "grčko-ilirskom blagu" iako su novije interpretacije jasno ukazale na problematičnost, pa i neodrživost oba dela te sintagme.

It has become a truism that museum exhibitions and interpretations are influenced by wider theoretical concepts and the author's personal ideas. Winckelmann's legacy is present in most of the European museums. Sometimes the concepts emphasizing Greece are perpetuated over decades, in spite of the fact that new archaeological interpretations contradict this NEO-Classicist reading. Two examples will be offered to illustrate this situation. The first is the case of the Neolithic site of Vinča near Belgrade, excavated during several campaigns from 1908 to 1934 by Miloje Vasić. At the time he started researching the site, Vasić was the director of the National Museum in Belgrade and a professor of archaeology at the university. He argued that Vinča was a settlement of the Aegean colonists and an emanation of the Minoan and Mycenaean Bronze Age spirit. From 1934 on, he even identified Vinča as an Ionian colony from the sixth century B.C.E. After the First World War, Vasić ceased being the director of the museum and focused on the work at the university. At the same time, his Vinča interpretation was met with sharp criticism both in the Serbian and international archaeological communities and the site was firmly dated as Neolithic. Faced with criticism, even from the National Museum Belgrade, in 1929 Vasić established the University Archaeological Collection, where he placed material from the post-war excavations at Vinča and continued exhibiting his philhellenic interpretation. The second case to be presented is what is referred to as the princely grave from Novi Pazar, one of the most Iron Age important finds in the Central Balkans. From the middle of the twentieth century almost to the present day, a thesis concerning the Greek-Illyrian treasures has been perpetuated, although the new interpretations have clearly shown that both parts of this title are problematic