Studije keramike:Teorija i metodologija u analizama grnčarije u arheologiji

Abstract

Od trenutka kada je čovek uočio da, ukoliko glinu pomeša s vodom i izloži je vatri da bi dobio čvrst i otporan materijal, tako počevši da preoblikuje svet oko sebe prema svojim potrebama, keramika je postala, a to je ostala i do danas, nezaobilazan saputnik skoro svakog društva Od posuda za pripremu i konzumiranje hrane i pića, do ritualnih, ceremonijalnih i prestižnih predmeta, ona odražava inovaciju, ovladavanje tehničkim znanjima, ali i različite društvene odnose Od početaka arheologije kao discipline, istraživači su uočili da se pojedini elementi na grnčariji vremenom menjaju i zato je ona postala onaj element arheološkog saznanja koji je omogućio razgraničavanje prostornih i vremenskih obrazaca u istraživanju prošlosti Danas keramičke studije pokrivaju čitav niz tema, a keramika kao izvor podataka o različitim aspektima života u prošlosti iznova inspiriše istraživače da postavljaju nova pitanja, razvijaju nove metode i tako doprinesu ukupnom arheološkom znanju Svetska literatura iz oblasti keramologije, uključujući mnoštvo preglednih i teorijskih radova, i pojedinačnih studija slučaja, veoma je bogata U tom korpusu posebno se ističe nekoliko nezaobilazinih, sveobuhvatnih opštih knjiga posvećenih isključivo ovoj oblasti U domaćoj sredini, međutim, takvi radovi potpuno nedostaju Cilj ove knjige je da premosti tu prazninu, obezbedi opšti uvod u studije keramike i pokaže osnovne ciljeve keramologije i potencijal keramike u arheološkom istra­ živanju U uvodnom poglavlju knjige objašnjena su istraživačka pitanja na koja analize grnčarije mogu da obezbede odgovor; dat je pregled istorije keramičkih studija, uključujući različite fokuse istraživanja u zavisnosti od teorijskih pozicija, i objašnjen je značaj etnoarheologije, arheometrije i eksperimenta u istraživanju grnčarije Drugo poglavlje posvećeno je sirovini – glini i primesama, i fizičkim svojstvima keramike kao materijala Ostatak knjige podeljen je na tri veće celine Odeljak Metodologija obuhvata uputstva kako se s keramikom postupa na samom terenu, tokom iskopavanja; objašnjeno je kako se obavlja primarna obrada keramike, a posebna pažnja posvećena je jednom od ključnih koraka u istraživačkom procesu – klasifikaciji i tipologiji; razmotreni su metrički parametri i kvantifikacija, kao i značaj baza podataka Drugi odeljak – Tehnologija – posvećen je procesu izrade keramike, sa akcentom na tehnikama pečenja bez upotrebe keramičkih peći, metodologiji kojom se tehnike izrade i pečenja mogu identifikovati na arheolo­ škom materijalu, funkcionalnoj analizi, primeni arheometrije i sekundarnoj upotrebi keramike U trećem odeljku prikazano je kako se prethodno opisane metode i znanja primenjuju u rekonstrukciji socijalnih odnosa: ekonomije, organizacije proizvodnje, distribucije i potrošnje, političke organizacije i grupnih identiteta. U Glosaru su data objašnjenja najvažnijih termina u keramologiji; određeni termini dati su i na engleskom, kako bi se čitaocu omogućilo da lakše prati mnogobrojnu literaturu na tom jeziku Naučno istraživanje zahteva objektivnost, međutim, svaki istraživač poseduje izvesne afinitete prema određenoj temi, problemu ili teorijskom konceptu Iako je učinjen pokušaj da se nepristrasno prikažu različiti pristupi u analizama grnčarije, ne treba da čudi to što su u ovoj knjizi često istaknuti oni problemi i nedoumice sa kojima sam se i sama suočavala tokom dugogodišnjeg bavljenja keramikom Takođe, čitalac će primetiti i to da su često prikazani primeri koji potiču iz vremenski i geografski veoma udaljenih područja To je urađeno zato što oni najbolje ilustruju određenu metodologiju, pristup razrešavanju nekog problema ili specifičnu interpretaciju Gde god je to bilo moguće, prikazani su primeri iz naše zemlje ili neposrednog okruženja.