Arhitekt Ivan Zdravković: naučna i stručna delatnost u periodu između dva svetska rata

Abstract

Arhitekt Ivan M. Zdravković (1903–1991) bio je jedan od najznačajnijih arhitekata-konzervatora u Jugoslaviji nakon Drugog svetskog rata i utemeljivač savremene službe zaštite spomenika kulture. Pored neposredne zaštite graditeljskog nasleđa, tokom bogatog naučnoistraživačkog rada proučavao je zanemarene teme nacionalne istorije arhitekture, poput srednjovekovnih gradova i vernakularne arhitekture. Međutim, Zdravkovićevi doprinosi brojnim vidovima arhitektonskog stvaralaštva nisu kritički valorizovani u savremenoj arhitektonskoj istoriografiji. Naročito je izvan glavnih istoriografskih tokova ostala njegova naučna i stručna delatnost u periodu između dva svetska rata. Ivan Zdravković je diplomirao na Arhitektonskom odseku Tehničkog fakulteta u Beogradu u februaru 1928. godine. Izlagao je na godišnjoj Izložbi Kluba studenata arhitekture, i dobio pozitivne ocene kritičara za diplomski rad Ratni muzej. Krajem iste godine je otišao na dvogodišnje studije u Francusku. Dva semestra je slušao predavanja profesora Gabrijela Mijea (Gabriel Millet, 1867–1953) na Praktičnoj školi visokih studija (École Pratique des Hautes Études) u Parizu, i već tada se opredelio za izučavanje srednjovekovne baštine. Kod znamenitog vizantologa je takođe pripremao doktorsku tezu o Manastiru Gradac, koju nije dovršio. Nakon povratka u zemlju, Zdravković je bio profesor u Državnoj srednjoj tehničkoj školi u Beogradu, prosvetnoj instituciji za školovanje arhitektonskog kadra srednjeg obrazovanja. U novoosnovanom Muzeju kneza Pavla u Beogradu se zaposlio u zvanju pomoćnika konzervatora, i bio zadužen za zbirku modernih slika i skulptura, i zbirku crteža i gravira. Značajnu delatnost je ostvario kao sekretar redakcije i saradnik časopisa Umetnički pregled, koji je Muzej kneza Pavla izdavao od 1937. do 1941. godine. U periodu između dva svetska rata Ivan Zdravković je projektovao više privatnih stambenih objekata u Beogradu, Dubrovniku i drugim mestima. Profesionalnu afirmaciju je stekao kao član uprave Kluba arhitekata Udruženja jugoslovenskih inženjera i arhitekata – Sekcija Beograd. Zdravković, pripadnik mlađe generacije u Klubu arhitekata, bio je izuzetno aktivan na polju javnog propagiranja postulata savremene arhitekture i zaštite arhitektonske profesije u Kraljevini Jugoslaviji. Učestvovao je u brojnim stručnim raspravama, javnim diskusijama i držao predavanja o aktuelnim problemima iz oblasti arhitekture i urbanizma. Kao pobornik modernizma, Zdravković se istakao kao jedan od vodećih moderno orijentisanih arhitektonskih kritičara i hroničara u Kraljevini Jugoslaviji. Objavljivao je studije i članke u brojnim časopisima i listovima, uključujući Građevinski vjesnik, Umetnički pregled, dnevne novine Politika, Pravda i Vreme. Značajno polje njegovog delovanja bili su socijalni aspekti savremene arhitekture i urbanizma. Arhitekt Ivan Zdravković je kritičko-teorijske stavove sumirao 1940. godine u delu Moderna arhitektura i njen socijalni značaj, zaboravljenom u savremenoj istoriografiji. Knjiga je bila pionirski poduhvat, a danas predstavlja važan izvor za istoriografsko sagledavanje arhitektonskih tokova moderne arhitekture.

Aleksandra Ilijevski reveals the significance of architect Ivan M. Zdravković in her essay ‘Architect Ivan Zdravković: Scientific and Professional Activity in the Period between the Two World Wars’. Zdravković graduated from the Architectural Department of the Technical Faculty in Belgrade in 1928, and continued studies at the École Pratique des Hautes Études in Paris with professor Gabriel Millet. At the Prince Paul Museum in Belgrade he was an assistant conservator, also the secretary of the editorial board of the Umetnički pregled (the Artistic Review, 1937–1941). He designed several private residential buildings, and gained professional affirmation as a board member of the Architects Club of the Association of Yugoslav Engineers and Architects – Section Belgrade. He distinguished himself as one of the leading modernist-oriented architectural critics in the Kingdom of Yugoslavia, focusing on social aspects of contemporary architecture and urbanism. Zdravković summarized his critical and theoretical views in a book Moderna arhitektura i njen socijalni značaj (Modern Architecture and its Social Significance, 1940). (Aleksandra Ilijevski, Architecture and Visual Arts in the Yugoslav Context: 1918-1941. Summary, p. 369)