Simetričan socijalni odnos kao faktor u zadacima konzervacije

Abstract

Pojam konzervacije jedan je od ključnih pojmova u Pijažeovom teorijskom sistemu. Pojam konzervacije odnosi se na sposobnost shvatanja da određena dimenzija objekta ostaje nepromenjena bez obzira na vidljive transformacije objekta. Konzervacija se javlja na početku perioda konkretnih operacija. Pojava konzervacija je znak da su operacije postale reverzibilne i kao takva je jedno od osnovnih empirijskih potvrda postojanja psihološki realnog sistema intelektualnih operacija i potvrda celokupnog Pijažeovog teorijskog sistema. O značaju tog pojma za kognitivnu razvojnu psihologiju u opšte, može se suditi i na osnovu ogromnog broja radova i istraživanja koja su inspirisana tim pojmom i Pijažeovom teorijom u celini. Pijažeove postavke o ograničenjima i mogućnostima dečijeg mišljenja, našla su potvrdu u rezultatima velikog broja istraživanja. Međutim, rezultati jednog broja istraživanja nisu bili u skladu sa tim postavkama i podstakli su nalaženje novih načina da se pristupi ispitivanju dečijeg mišljenja, podstakli su nova istraživanja i nova, alternativna objašnjenja. Tako je Siegal, na osnovu svojih istraživanja, u kojima je varirao pojedine elemente eksperimentalne situacije u zadacima konzervacije, postavio hipotezu kojom objašnjava odgovore deteta na ovim zadacima nešto drugačije od Pijažea. Siegal smatra da se mogućnosti dečijeg mišljenja i razumevanja ne ispoljavaju uvek i u potpunosti u onome što ona govore i rade. Kada odrasli pokušava da ispita njihovo znanje nailazi na brojne teškoće u postavljanju pitanja i komunikaciji sa detetom. Teškoće koje proizilaze iz razlika u načinu komuniciranja dece i odraslih mogu zamračiti razumevanje dečijih kognitivnih sposobnosti. Siegal pretpostavlja, i u svojim istraživanjima nalazi za to potvrdu, da na odgovore deteta utiču i neki drugi nekognitivni faktori. Pitanje je da li su dečiji neuspesi na zadacima konzervacije posledica stvarnih ograničenja u razumevanju ili posledica nekih metodoloških aspekata koji provociraju dete da daje nedosledne odgovore. Siegal je svoja istraživanja usmerio na proveravanje hipoteze da na odgovore koje deca daju prilikom ispitivanja konzervacije može uticati činjenica da ispitivač dva puta postavlja detetu isto pitanje, jednom na početku zadatka i drugi put nakon izvedene transformacije. Različite namere koje deca mogu pripisivati ispitivaču koji ih dva puta pita isto pitanje, različito razumevanje svrhe ponovljenog pitanja, može navesti decu da daju nelogične i nedosledne odgovore. U ovom istraživanju, polazeći od Siegalove hipoteze, ispitali smo uticaj jednog nekognitivnog faktora eksperimentalne situacije u zadacima konzervacije. Naime, naša pažnja je bila usmerena na činjenicu da odrasla osoba dva puta postavlja isto pitanje. Dakle, naglasak je na postojanju asimetrične relacije u pogledu moći između odraslog ispitivača i deteta, ispitanika. Ukoliko je Siegalova hipoteza tačna, usled ove asimetrične interakcije, zadatak konzervacije postaje za dete socijalni, a na kognitivni problem. Da bi proverili ovu hipotezu mi smo u standardno ispitivanje konzervacije uveli dete - ispitivača. Sada je jedno dete (uzrasta približnog ispitanicima) na standardni način, dakle postavljajući pitanje pre i posle transformacije, ispitivalo drugu decu. Za ispitivanje su korišćena tri zadatka iz Pijažeove baterije za ocenjivanje preoperacionalnog mišljenja: zadatak konzervacije količine kontinuirane materije (tečnosti) sa dve transformacije, zadatak konzervacije dužine i zadatak konzervacije broja. Ispitano je 30 subjekata, oba pola, prosečnog uzrasta 7.3 godine. Svi ispitanici su prošli kroz dve eksperimentalne situacije, u jednoj je ispitivač bilo dete, u drugoj odrasla osoba. Redosled eksperimentalnih situacija je kontrolisan, a razmak između dva testiranja je bio 7 dana. Zadatak konzervacije broja pokazao se kao isuviše lak i nediskriminativan za ispitani uzorak. Rešen je sa 100% uspeha u obe eksperimentalne situacije, pa rezultati dobijeni na ovom zadatku ne idu u prilog postavljenoj hipotezi. Na zadatku konzervacije količine tečnosti, u celini nema statistički značajne razlike između frekvenci tačnih odgovora dobijenih kada je ispitivač odrasla osoba i onih dobijenih kada je ispitivanje vodilo dete. Kada se uzmu u obzir pojedinačne transformacije u okviru zadatka konzervacije količine tečnosti, pokazuje se da samo kod prvog presipanja postoji statistički značajna razlika (p lt .05) između frekvenci odgovora u dve eksperimentalne situacije. Takođe, poređenjem odgovora na zadatku konzervacije dužine, pokazalo se da postoji statistički značajna razlika (p=.02) u frekvencijama odgovora u dve situacije. Ova dva nalaza idu u prilog pretpostavci da ponavljanje pitanja od strane odraslog ispitivača dovodi do promene odgovora ispitanika, što se ne dešava kada je ispitivač dete. Zadaci na kojima je efekat faktora simetrične / asimetrične interakcije značajan (konzervacija dužine i prva transformacija u zadatku konzervacije količine tečnosti), pokazali su se kao dosta teški za decu iz ispitanog uzorka. U oba slučaja procenat netačnih odgovora iznosi više od 60%. Može se pretpostaviti da je delovanje socijalnog faktora, povezano sa težinom zadatka, odnosno razvojnim nivoom deteta za dati pojam konzervacije.

According to Siegal’s hypothesis, despite having concrete operational abilities some children are not successful in conservation tasks. Social factors, such as repetition of question asked by an adult experimenter alter the manifestation of existing cognitive abilities. This study varied the following aspects of conservation tasks: symmetrical vs. asymmetrical power relation. The children in the study were asked to solve three different conservation tasks (quantity of continued material, length, and number). Each task was repeated twice; once with an adult experimenter and once with a child experimenter. Results show that children’s responses were affected by social factors only in a certain tasks. In other tasks children’s responses remained unaffected in both situations. This suggests that there exists an interaction between the experimenter and the task, and that the affect of social factor is mediated by a particular characteristic of the task. Results indicate that the modifying factor is the task difficulty.