Ekonativizam i aproprijacija zelene politike: kontroverze u vezi sa otvaranjem rudnika litijuma Rio Tinto u Loznici i prestankom rada Termoelektrane Pljevlja

Abstract

U članku se tumače nalazi uporedne etnografske studije o sociokulturnim implikacijama najavljenog otvaranja rudnika litijuma Rio Tinto u Loznici u Srbiji i gašenja termoelektrane Pljevlja u Crnoj Gori. U oba konteksta, koji su kontinuirano na ivici velike društvene konfrontacije, narativ je vođen populizmom zasnovanim na poricanju nauke s jedne strane i ekonativizmu sa druge. Uočava se snažan narativni naboj koji je argument odgurnuo od konvencionalnog skupa ciljeva zelene politike – očuvanja životne sredine, pacifizma, poštovanja ljudskih i manjinskih prava – u nacionalističkoapokaliptični idiom, inače uobičajen u srpskom i crnogorskom društvu. Stavljanje na stranu potlačenih/proučavanih tipična je tehnika antropologije kao kulturne kritike. Naša strategija istraživanja zasnovana je na pretpostavci da se kulturnokritički ciljevi ne moraju ostvarivati kulturno kritičkim sredstvima, pa smo se odlučili da umesto toga uključimo zainteresovane strane, pristup koji je već doveo do izvesnog uspeha u uporedivim slučajevima zapaljivih društvenih sporova kao što su međuetnički razdori u pogledu očuvanja kulturnog nasleđa manjina. Međutim, takav rezultat se u ovoj situaciji pokazao nemogućim, dok su nalazi dosadašnjih etnografskih istraživanja prilično sumorni. Zelena politika je danas ugrožena stalnim nacionalističkim prisvajanjem, baš kao što su liberalni, demokratski i proevropski ciljevi bili predmet nacionalističkog prisvajanja od ranih 2000ih u uzaludnom pokušaju da se prilagode duboko retradicionalizovanom društvu. U dogledno vreme, antikorporativno koketiranje sa ekonativističkim narativom, koji u javnosti proizvodi antirazvojne posledice, trebalo bi da uzme u obzir činjenicu da dovodi u pitanje ne samo razvoj već i osnovne ciljeve Otvorenog društva

The article outlines the conclusions of comparative ethnographic research on the socio-cultural ramifications of the Rio Tinto lithium mine’s announced opening in Loznica, Serbia, and the shutdown of the Pljevlja thermal power plant in Montenegro. In both contexts on the verge of major societal conflict, the narrative is driven by populism based on scientific denialism on the one hand and econativism on the other. There is a powerful narrative charge that has moved the debate away from the standard set of green policy aims - environmental conservation, pacifism, respect for human and minority rights - and into a nationalist-apocalyptic idiom otherwise prevalent in Serbian and Montenegrin culture. Our research strategy is based on the assumption that culturally critical goals do not have to be achieved through culturally critical means, so we decided to involve stakeholders instead, a strategy that has already resulted in some success in comparable cases of flammable social disputes such as inter-ethnic strife. However, in this case, such a goal turned out impossible to achieve, and the outcomes so far were fairly bleak. Green politics is under threat from nationalist appropriation, much as liberal, democratic, and pro-European aims have been the target of nationalist appropriation since the early 2000s in a vain attempt to adapt to a profoundly re-traditionalized society. Anti-corporate flirting with the econativist narrative, which has anti-development effects in public, should consider the fact that it calls into question not just development but also the fundamental ideals of the Open Society.