Razmatranje teritorijalnog razvoja srednjovekovne bosanske države

Abstract

Tekst je posvećen ponovnom sagledavanju Ćorovićeve studije "Teritorijalni razvoj bosanske države u srednjem veku" (1935), s namerom da se ukaže počast jednom od najvećih srpskih istoričara, ali i da se prikažu novi rezultati na ovom polju naučnog istraživanja. Kroz tekst se sukcesivno ukazuje na Ćorovićeve rezultate i na njihovu validnost u odnosu na dostignuća moderne istoriografije. On je bio prvi istoriograf koji je posvetio posebno delo istorijsko-geografskoj problematici srednjovekovne bosanske države i na taj način je položio temelje budućim istraživanjima. Pokazalo da su njegova razmišljanja o najstarijem jezgru srednjovekovne bosanske države – župi Vrhbosni i "staroj Bosni" bila sa- svim ispravna, potom, da je pravilo uočio polunezavistan položaj različitih delova bosanske države, za koje je odnedavno utvrđena precizna terminološka odrednica – "zemlja". Upravo su najveća dostignuća moderne istorijske nauke postignuta na polju proučavanja državne i teritorijalne uprave, zahvaljujući tome što je izvršena precizna terminološka identifikacija. Utvrđeno je postojanje "udeonih kneževina" u bosanskoj srednjovekovnoj državi, zatim, osvetljena je delatnost brojnih službenika lokalne i centralne uprave (župani, knezovi, vojvode, čelnici tepčije, kaznaci) i pravna regulativa. U modernoj nauci poznat je postanak i razvoj i drugih istorijskih provincija: Usore, Soli, Podrinja, Krajine Humske zemlje (Hercegovine). Takođe su neke od zabluda, kao što je ona o veličini i prostornom položaju Završja, uspešno otklonjene. Razvitak i struktura feudalnog društva srednjovekovne Bosne, kulturna i verska istorija – ove teme su dobile svoj savremeni prikaz u istoriografiji, a život i delatnost najistaknutijih bosanskih velikaša su takođe bili predmet temeljnih istraživanja. Na osnovu svih gore opisanih rezultata, moguće je prilično tačno i detaljno rekonstruisati proces nastanka i teritorijalnog razvoja srednjovekovne bosanske države i preciznije povući linije njenih granica kroz istoriju. Novi rezultati prikazani su i grafički, na kartama Istorijskog atlasa (1997), u čijoj izradi je učestvovalo mnoštvo savremenih srpskih istoriografa. Ponovno iščitavanje Ćorovićeve studije pokazalo je da je, čak i u svetlu novih naučnih dostignuća, većina njegovih rezultata i danas validna što ovog autora s pravom svrstava u red najvećih srpskih istoriografa.