Osnovna načela pitagorejske tradicije

Abstract

Gotovo svaki istraživač antičke filozofije bavio se pitagorejcima i pitagorejskom filozofijom, pa tako i Ksenija Atanasijević u svojim spisima razmatra neke od najpoznatijih navoda o Pitagori i njegovom učenju. Ovom prilikom, podsetićemo se osnovnih načela pitagorejske tradicije, kao što je, recimo, shvatanje da se struktura sveta može izraziti putem harmoničnih, celobrojnih odnosa fizičkih veličina, što je inače podstaknuto muzičkom analogijom. Za upućene pitagorejce (mathematikoi), upravo je neprekidna dinamika simetrije i asimetrije ono što konstituiše razliku između reda, poretka (kosmos) i nereda (haos). Iako je sa stanovišta modernih prirodnih nauka ovakav pojednostavljen, gotovo estetski pristup proučavanju prirode uglavnom prevaziđen, značajno je primetiti da on u jednom drugačijem, osavremenjenom obliku opstaje u nekim od vodećih naučnih teorija. Takođe, biće reči i o pitagorejskom učenju o metempsihozi (metempsychosis), tj. „selenju duša“, koje usvaja i Platon u nekolicini svojih dijaloga. Svakako, Ksenija Atanasijević posvećuje pažnju pitagorejskoj praksi da se filozofsko obrazovanje omogući i nadarenim ženama. Premda se antički feminizam po mnogo čemu razlikuje od savremenog, može se reći da su pitagorejci načinili prve ozbiljnije korake u pravcu ženske emancipacije.

Almost every researcher of ancient Greek philosophy dealt with the Pythagoreans and Pythagorean philosophy. In her writings, Ksenija Atanasijević discusses some of the most famous allegations about Pythagoras and his teachings. On this occasion, we will recall the basic principles of the Pythagorean tradition, such as, for example, the understanding that the structure of the world can be expressed through harmonious,whole-number ratios of physical quantities, which is inspired by musical analogy. For the learned Pythagoreans (mathematikoi), it is precisely the continuous dynamics of symmetry and asymmetry that constitutes the difference between order (kosmos) and chaos (haos). Although from the point of view of modern natural sciences this simplified, almost aesthetic approach to the study of nature is mostly outdated, it is important to note that it survives in a different, modernized form within some of the leading scientific theories. Also, we will discuss the Pythagorean doctrine of metempsychosis, ie. “transmigration of souls”, which is adopted by Plato in several of his dialogues. Certainly, Ksenija Atanasijević pays attention to the Pythagorean practice of providing philosophical education to gifted women. Although ancient feminism differs in many ways from modern feminism, it can be said that the Pythagoreans took the first serious steps in the direction of Women’s emancipation.