Kasnopraistorijski okresani artefakti iz Pele i Teleilat gasula u arheološkoj zbirci Univerziteta u Beogradu

Abstract

Artefakti litičke industrije sa jordanskih lokaliteta Pela (neolit) i Teleilat Gasul (halkolit), dobijeni 1982. kao poklon rukovodioca iskopavanja B. Enesija, inicijativom S. Tutundžića, mada predstavljaju dobru osnovu jedne studijske zbirke, činjenicom da spadaju u površinske nalaze, ne omogućavaju kompleksnija tumačenja. Među kataloški prikazanim neolitskim primercima sa lokaliteta Pela nalaze ce: 1. jedno malo, konično jezgro, koje se koristilo za izradu odbitaka (el. 1/1); 2. neretuširano sečivo (el. 1/2); 3. postruška na odbitku (el. 1/3); 4. nazupčano sečivo erpa (el. 2/1; t. 1/1); 5. strugač na odbitku (el. 2/2); 6. perforater na odbitku (el. 2/3; t. 1/2); 7-8. urezivači sa dletastim retušem (el. 2/4-5; t. 1/3); 9. grubo okresana i neznatno priglačana sekira (el. 3). Okresane artefakte sa Teleilat Gasula, sudeći po signaturi na nekoliko alatki, čine površinski nalazi iz Sektora A (el. 13), prikuš'eni 1975. Znatno veći broj artefakata sa lokaliteta Teleilat Gasul daje i tipološki bogatiju sliku. Među njima se nalaze: 1. neretuširani odbitak (el. 4/1); 2-3. neretuširana sečiva (el. 4/2-3; t. 1/4-5); 4-5. mala sečiva (el. 4/4-5; t. 1/6-7); neretuširana sečiva (el. 4/6-7); 8. neretuširani odbitak (el. 4/8; t. 1/8); 9. retuširani odbitak (el. 5/1); 10. retuširano sečivo (el. 5/2); 11. sečivo sa ankošama (el. 5/3); 12-14. retuširana sečiva (el. 5/4-6; t. 1/9-10); 15. sečivo sa ankošama (el. 5/7); 16-17. postruške na odbicima (el. 6/1-2; t. 1/11); 18. strugač na sečivu (el. 6/3); 19. strugač na odbitku (el. 6/4); 20. nazupčeno sečivo (el. 7/1); 21-23. retuširana sečiva kao delovi erpova (na sečivima 21, 22, 25 i 26 postoji silikatna usjajenost) (el. 7/2-4; t. 1/12, II/1); 24. retuširano sečivo (el. 7/5); 25-26. retuširana sečiva kao delovi srpova (el. 7/6-7); 27-29. perforateri, tj. šilo i dva svrdla (el. 8/1-3; t. II/2-3); 30. bradva (el. 9/1); 31-34. dleta (el. 9/2-3; 10/1-2; t. P/4-5); 35. sekira/bradva (el. 10/3; t. II/6); 36-40. sekire (el. 10/4; 11/1-4; t. P/7-8); 41. alatka tipa 'cleavef' (el. 12). Ovakva tipološka raznovrsnost u jednoj, po broju primeraka ipak skromnoj zbirci, u dobroj meri prikazuje osnovnu tipologiju halkolitske industrije okresanog kamena. Na osnovu makroskopskih karakteristika upotrebljenih stena, može se pretpostaviti da njihova uniformnost ukazuje na realnu mogućnost da su obe populacije verovatno koristile slične geološke formacije na kojima su prikupljale sirovine potrebne za izradu okresanih artefakata.

In the Archaeological Collection of the University of Belgrade there are 9 Neolithic flint objects from Pella and 41 Chalcolithic flint items (and 84 pottery fragments) from Teleilat Ghassul, kindly donated in 1982 by J. Basil Hennessy. All Teleilat Ghassul objects are 1975 surface finds from the immediate vicinity of trenches in Area A. Despite their limited numbers the flint assemblages make a good basis for a study collection. Although modest, the diversity of Teleilat Ghassul lithics represents a basic typology of the South Levantine Chalcolithic. Macroscopic examination of the artifacts suggests relative homogeneity of the lithic materials used for making chipped stone tools since the raw materials were probably derived from similar geological formations.