Starenje stanovništva Srbije - stanje i perspektive pristup 'aktivnog' starenja

Abstract

Starenje stanovništva je svetski proces, koji se odvija različitim tempom i jačinom od polovine XX veka, da bi početkom XXI veka postao dominantna osobina demografskog razvitka u društvima kasne modernosti ili Zapada. Nastupio je 'novi demografski režim' čije su osnovne odlike: dugotrajno nizak natalitet (tj. nivo plodnosti koji ne obezbeđuje prostu reprodukciju stanovništva), od ranije sniženi mortalitet, velike promene u uobičajenim bračnim i porodičnim strukturama, internacionalne migracije, demografske razlike u razvoju pojedinih regiona sveta, a posledica svega je intenzivno starenje stanovništva. U radu se naglašava da starenje stanovništva treba razlikovati od starenja individue/pojedinca. Individualno starenje je biološko antropološki proces, funkcionalno povezan sa vremenom, neizbežan za svakoga, 'činjenica života', poput smrti, rađanja, odrastanja. Različito od toga, starenje populacije označava porast udela starog stanovništva u ukupnom, odnosno povećanje prosečne starosti stanovništva, uz rast indeksa starenja i sl. Dok pojedinac neumitno stari, stanovništvo kao agregat ili skup, može vremenom da stari, da ostane nepromenjeno (stacionarno ili 'zrelo') ili pak, da se podmlađuje (slučaj Kosova i Metohije sve do 1981): U vezi sa projekcijama budućeg razvitka populacija sveta, pa i Srbije, koja spada u deset najstarijih nacija, sa tendencijom porasta udela ne samo starih uopšte (preko 65 g), nego i onih najstarijih (preko 80 g), nameće se potreba društvene adaptacije, promene odnosa porodice, društvenih institucija i države prema starenju, uključujući i nove političke odgovore. Kompleksna paradigma 'aktivnog' starenja se predlaže kao relevantan odgovor na nove populacione izazove, a ona uključuje i ličnu proaktivnu strategiju u uslovima sve dužeg života.