Istraživački pristupi ideologijama jugoslovenstva

Abstract

U oblikovanju pristupa ideologijama jugoslovenstva sociološko-politički plan se prepliće sa istorijskim i saznajno-sociološkim. Etnicitet se posmatra kao društvena činjenica dugog trajanja koja zaprečava prostor ispoljavanju jugoslovenske ideje. U analizu istorijskog procesa nastanka i razvoja južnoslovenskih etničkih grupa uvode se teorija etničke segregacije Majkla Hehtera i Ernesta Gelnera, kombinovana sa interaktivnom teorijom Fredrika Barta i heuristički veoma plodnom idejom Entonija Smita o "lateralnim" i "vertikalnim" etničkim grupama. Istovremeno, koriste se Brodelove i Rokanove ideje o prostornom uređenju Evrope od Rimske imperije do danas. Ovo je urađeno stoga što je prostor struktura dugog trajanja koja u velikoj meri determiniše nacionalni i državni razvoj evropskih etničkih grupa zavisno od njihove udaljenosti od centra Rimske imperije, kao i od trgovačkog pojasa gradova koji se prostire od severne Italije na jugu do Hanzeatske lige na severu. U analizu se uvodi i struktura zemljišnog poseda, te društveni i pravni položaj seljaka. Jugoslovenska ideologija se, takođe, gleda kao struktura, ali kraćeg trajanja od strukture etničkih potencijala južnoslovenskih etničkih grupa. Osim toga, ideologija jugoslovenstva pokušava se sagledati u širem uporedno-istorijskom okviru: španska, belgijska, čehoslovačka i sovjetska ideja se porede sa jugoslovenskom prema istorijskim funkcijama, etničkim protivrečnostima i uspešnosti pravljenja nacije od različitih etničkih grupa.

The author discusses the approach to the theories and ideologies relating to the Yugoslav idea and points out that the sociological-political analysis intertwines with the historical - sociological one. He considers ethnicity as a long-lasting social fact that blocks the way of expressing the Yugoslav idea. In the analysis of the historical process of the South Slav ethnic groups' origin and development, he introduces the theory of ethnic segregation (by M. Hechter and E. Gellner), combined with F. Bart's interactive theory and with E. Smit's heuristically very productive idea about 'lateral' and 'vertical' ethnic groups. At the same time, Braudel's and Rokkan's ideas are discussed too, relating to the spatial arrangement of Europe since the Roman Empire until today. It is dane so because space is a long-lasting structure that in great deal determines the national and state development of the European ethnic groups, depending on the distance between them and the Roman Empire centre, as well as on trading area of towns which spreads from the North Italy in the south to the Hanseaten League in the north. The analysis also contains the structure of the land-ownership and the social and the legal position of farmers too. The Yugoslav ideology is also understood as a structure but with shorter duration than the structure of the ethnic potentials of the South Slav ethnic groups. Besides, the author tries to place the Yugoslav ideology in a wider, comparative historical context: Spanish, Belgian, Czechoslovakian and Soviet ideas are compared with the Yugoslav one according to historical functions, ethnic contradictions and successful organization of the nation from different ethnic groups.