Šopenhauer i Vitgenštajn - razmatranje budističkih uticaja na njihova etička učenja

Abstract

Ovaj esej se sastoji iz tri dela. U prvom delu autor razmatra izvesne aspekte hinduističkih i budističkih filozofskih i religijskih doktrina koje su mogle imati uticaja na evropsku etiku do Šopenhauera. Na primer, Pironov metod uzdržavanja od suda ispoljava zapanjujuću sličnost s izvornim budističkim metodom meditacije (dhyâna). U evropskoj filozofiji sličan metod je razvijen u Huserlovoj fenomenologiji, iako na jedan puno složeniji teorijski način. Razmatranje postklasičnih, helenističkih moralnih doktrina vodi od problema izvora (istorijskih i literarnih) do nekih specifičnih pitanja komparativne ili hermeneutičke prirode. Pa ipak, u povesti zapadne filozofije nije se jasno ukazalo na dug budističkoj etici sve dok Šopenhauer nije napisao Svet kao volja i predstava. U drugom delu rada autor se stoga bavi različitim tokovima mogućeg budističkog uticaja na Šopenhauerovu etičku misao. Vrlo često Šopenhauerovi ključni argumenti su pozajmljeni iz indijskih soterioloških učenja. S druge strane, on je u stanju da prilagodi ta orijentalna učenja svojim vlastitim pojmovima i idejama. Između njegove filozofije i indijskih filozofija moguće je uspostaviti odnos konvergentnosti. Iz toga je proizišlo jedinstveno stapanje dveju perspektiva koje se ponekad označava i kao "evropski budizam". Za razliku od Šopenhauera Vitgenštajn ne upućuje ni na kakvo delo, ili odlomak iz hinduističke ili budističke literature. Štaviše, teško je braniti stav da je Šopenhauer imao ikakvu značajniju posredničku ulogu u buđenju Vitgenštajnovog interesovanja za budizam. Mnogo je, u stvari, lakše ukazati na važnost Šopenhauerovog uticaja na "etičkog" Vitgenštajna iz Tractatusa, nego utvrditi ikakvu sličnost između šopenhauerovsko-budističke i Vitgenštajnove etičke koncepcije. Raspravljajući o odnosu između Vitgenštajna i budizma, susrećemo se s konvergentnim, ali nezavisnim odgovorima na slične vrste problema. Nezavisno, i manje sistematično od budističkih filozofskih škola, Vitgenštajn ukazuje na put oslobođenja što leči od "metafizičke boli" zasnovane na nepravilnoj upotrebi jezika. Međutim, njegov vlastiti projekat nije bio metafizički, već metalingvistički u jednom vrlo specifičnom smislu. Filozofsko "izlečenje" od bolesti jezika vodi, u krajnjoj liniji, do "očišćenja" i "dekontaminacije" misli. Kao rezultat toga, um nalazi spokoj i mir pred besmislenim, paradoksalnim pitanjima moralnog, estetičkog religijskog ili metafizičkog karaktera.

In the first part of this essay, the author discusses certain aspects of the Hindu and Buddhist philosophical and religious conceptions that could have made some impact on the European ethics before Schopenhauer. In the second part, he deals with various channels of possible Buddhist influence on Schopenhauer's ethical thought. Finally, in discussing Buddhist-Wittgenstein relationship, one is confronted with convergent, yet independent, responses to similar sets of problems. Independently, and less systematically than Buddhist philosophical schools, Wittgenstein indicates the way of liberation that cures from the "metaphysical pain " emerging from inappropriate use of language. His own project, however, was not metaphysical, but meta-linguistic in a very specific sense. The philosophical "cure" from the language disease leads ultimately to the "purification " and "decontamination " of thought: in turn, the mind rests in peace and silence before the senseless, paradoxical questions of the moral, esthetical religious or metaphysical character.