Identifikacija i lokacija 'osnove 9,3' na Vinči

Abstract

Najveću pažnju prilikom publikovanja rezultata istraživanja Vinče Vasić je posvetio pokretnim nalazima, dok su građevinski objekti ostali u drugom planu. Zbog toga se problem rekonstrukcije građevinskih, odnosno stambenih horizonata u kulturnom sloju, koji je na nekim mestima deblji od 9 m, nameće kao jedan od osnovnih preduslova za celovito sagledavanje Vinče. Dosadašnji pokušaji rekonstrukcije predstavljaju, uglavnom, samo interpretaciju publikovane tehničke dokumentacije, svedene na nekoliko situacionih planova i jedan profil. Uvid u nepublikovanu dokumentaciju, koja se čuva u Narodnom muzeju i Arheološkoj zbirci Filozofskog fakulteta u Beogradu, pokazuje da i ona predstavlja izuzetno važan, u nekim slučajevima izgleda i važniji, izvor informacija neophodnih za sagledavanje građevinskih horizonata na Vinči. Bazirano na nepublikovanoj dokumentaciji, učinjen je pokušaj tumačenja utvrđivanja položaja, izgleda i sadržaja 'osnove 9,3'. Vasićevi publikovani radovi pružaju veoma malo relevantnih informacija o 'osnovi 9,3', o čijem tačnom položaju i izgledu praktično nema gotovo nikakvih podataka. Na malobrojnim planovima i fotografijama ona se ne može prepoznati ni locirati. Iz sporadičnih i uzgrednih napomena može se zaključiti da je taj objekat u stratigrafskom smislu u vezi sa 'kosturnicom', odnosno 'grobnicom sa dromosom' (oba termina su neodgovarajuća, pošto je u pitanju jednostavna grobnica sa inhumiranim pokojnicima), koja je na osnovu svog sadržaja pripisana starčevačkoj kulturi. Nasuprot tome, beleške u Dnevniku iskopavanja za 1931. godinu pružaju nešto više informacija. One pokazuju da se poslednjih dana te istraživačke kampanje radilo samo na pražnjenju jama ukopanih u les a potom i na otkrivanju skeleta u pomenutoj 'grobnici sa dromosom'. Takođe one otkrivaju da 'osnova 9,3' ne predstavlja nadzemni pravougaoni objekat već vinčansku jamu delimično ukopanu u starčevačku grobnicu. Jama je preuranjeno, verovatno zbog većih komada ili veće koncentracije lepa na koti 9,2 m, označena kao osnova nadzemnog objekta. Njen položaj je u dnevniku naveden, odnosno, kaže se da se taj objekat nalazi u blizini peći na 8,725 koja je prikazana na publikovanom planu sa nadzemnim objektima. Dimenzije jame, nivo na kome se nalazio obod i dubina do koje je bila ukopana ostaju nepoznati. Više elemenata ukazuje na mogućnost da 'osnova 9,3' zapravo predstavlja jednu od najdublje ukopanih jama. Na to upućuje činjenica da su delovi skeleta koji se u terenskom dnevniku pominju kao sadržaj jame - dok su u Vasićevim radovima navedeni kao sadržaj grobnice - nađeni znatno iznad skeleta br. 1, na dubinama na kojima su, približno, konstatovana dna ostalih vinčanskih jama. Delovi skeleta na tim dubinama, koji bi se mogli objasniti ne kao sadržaj jame, već kao posledica poremećaja grobnice prilikom ukopavanja mlađe, vinčanske jame, istovremeno bi ukazivali i na dubinu do koje je vinčanska jama ukopana. Da ona nije bila ukopana dublje, svedoče položaj i broj neporemećenih skeleta u starčevačkoj grobnici ispod nje. Na primeru 'osnove 9,3' očito je da će formiranje jasnije arheološke slike uslediti tek publikovanjem sitnih nalaza i kritičkim ukrštanjem informacija sa podacima iz terenskih dnevnika i objavljenih radova.

Through the cross-checking of the archaeological material, Field Notes 1931 and published data, an attempt was made to establish the exact character and location of a feature mistakenly named as 'base 9.3'. It was actually one of the pits which was, probably due to bigger daub pieces and higher daub concentration, prematurely marked as a 'base' - a term which in the works of M. Vasić, the first excavator of Vinča, usually implies a rectangular structure at ground level. Instead of being the base of a building, as suggested by the name, 'base 9.3' turned to be a pit from Vinča culture, the digging of which partly disturbed the contents of the Starčevo tomb located below.