Kvalitet problemski orijentisane nastave i postignuće učenika

Abstract

U disertaciji se proučavaju mogućnosti i načini primene problemski orijentisane nastave u školskoj praksi. Temu disertacije odredilo je interesovanje da se istraži u kojoj meri se ključna svojstva problemski orijentisane nastave, kao što su istraživačka i stvaralačka delatnost, intelektualno zahtevne aktivnosti, samostalnost učenika i druge, mogu staviti u funkciju intelektualnog vaspitanja. Osim toga, okvire teme postavili su podaci koji dolaze iz teorije i prakse. Iako brojna inostrana, međunarodna i domaća istraživanja potvrđuju nesumnjivu efikasnost ovog načina rada u ostvarivanju vaspitno-obrazovnih ciljeva, uopšteno posmatrano problemski način rada nije šire prihvaćen u nastavnoj praksi. S tim u vezi, cilj ovog rada je da se prošire dosadašnja saznanja o obimu zastupljenosti, kvalitetu primene i karakteristikama realizacije problemski orijentisane nastave, kao i efektu koji tako organizovana nastava ima na nivo i kvalitet učeničkog postignuća u nastavi matematike i biologije. U istraživanju je učestvovalo 196 nastavnika, i to 97 nastavnika matematike i 99 nastavnika biologije, kao i njihovi učenici kojih je ukupno bilo 1117. Korišćena je deskriptivno-analitička metoda, a podaci su prikupljeni pomoću tehnike analize sadržaja, anketiranja, skaliranja i testiranja. Rezultati istraživanja pokazuju da je problemski orijentisana nastava optimalno zastupljen način nastavnog rada u nastavi matematike, dok je u nastavi biologije zastupljena u nešto manjem obimu. Učenici čiji nastavnici često primenjuju problemski orijentisanu nastavu ostvaruju bolja postignuća u odnosu na učenike čiji nastavnici retko primenjuju ovaj način rada. U pogledu prirode problema, učenici najčešće rešavaju probleme koji sadrže veći broj informacija u tekstu, dok se najređe suočavaju sa problemima koji imaju više tačnih rešenja. Učenici uglavnom procenjuju da u toku rešavanja problema realizuju aktivnosti problemski orijentisane nastave. Ispitivanjem kvaliteta njihove realizacije ustanovljeno je da učenici ne posvećuju dovoljno pažnje početnim aktivnostima rešavanja problema, kao i vrednovanju ostvarenih rezultata. Utvrđene su pozitivne korelacije između ispitanih svojstava problema i postignuća učenika, kao i između učestalosti i kvaliteta realizacije aktivnosti problemski orijentisane nastave i postignuća učenika. Problemski orijentisana nastava uglavnom se realizuje na časovima utvrđivanja, posredstvom dijaloške metode i primenom individualnog oblika rada u nastavi matematike, a posredstvom frontalnog oblika rada u nastavi biologije.

The dissertation observes the possibilities and the ways of applying problem-oriented teaching in school practice. The theme of this dissertation is determined by the interest in exploring the extent to which the main features of problem-oriented teaching, such as: research and creative activity, intellectually demanding activities, students' autonomy and others, can be used for intellectual education. In addition, the data that come from theory and practice set the frame of the topic. Although the numerous of foreign, international and domestic researches confirm doubtless effectiveness of this mode in achieving educational goals, generally speaking the problem solving mode is not widely accepted in practice. In this regard, the aim of this study is to expand the usage of the existing knowledge, the quality of application and the characteristics of the realization of problem- oriented teaching, and the effect that such organized teaching has on the level and quality of students’ achievement in teaching mathematics and biology. The research involved 196 teachers, including 97 teachers of mathematics and 99 biology teachers, as well as their 1117students altogether. The descriptive-analytical method was used, and the data was collected by using content analysis, surveying, scaling and testing techniques. The results of the research show that problem-oriented teaching is optimally used in teaching mathematics, while in the teaching of biology it is much less used. Students whose teachers use problem-oriented teaching show better achievement than those students whose teachers rarely use this way of teaching.Regarding the nature of the problems, students often solve problems that contain large number of information in the text, while they the most rarely face with problems that have more accurate solutions. Students generally estimate that during the problem-solving activities the problem-oriented teaching is implemented. By examining the quality of their activities, it was found that students do not pay enough attention to the initial activities of solving the problems, as well as to the evaluation of the achieved results. Positive correlations were determined between the tested features of the problems and students’ achievements, as well as between the frequency and the quality of the realization of the problem-oriented teaching’s activities and students’ achievements. Problem -oriented teaching is mainly realized at the classes of assessment, through the dialect method and by applying individual forms of work in the teaching mathematics, and through the frontal form of work in the teaching of biology.